Stop maar met brainstormen

Organisaties hebben creatieve ideeën nodig om te groeien en te innoveren. Medewerkers zijn creatief omdat ze expertise hebben, gemotiveerd zijn en goed kunnen nadenken. Teams zijn creatief omdat ze profiteren van de synergie tussen de mensen. De meestgebruikte methode om die creativiteit om te zetten in iets concreets is de brainstorm. Maar die methode werkt eigenlijk helemaal niet.

Brainstormen is in de jaren vijftig bedacht door Alex Osborn. Het kent vier regels:

1. Je moet zo veel mogelijk ideeën genereren.
2. Je moet prioriteit geven aan ongebruikelijke en originele ideeën.
3. Je moet de ideeën combineren en verfijnen
4. Je mag geen kritiek geven op de ideeën tijdens de brainstorm.

Dat informele en ongestructureerde proces is gebaseerd op twee oude theorieën uit de psychologie. Namelijk dat de aanwezigheid van anderen positieve gevolgen heeft voor de motivatie mensen en dat kwantiteit leidt tot kwaliteit. Osborn beweerde zelfs dat brainstormen zou leiden tot vijftig procent hogere prestaties. Maar zijn theorie is inmiddels bijna zeventig jaar lang onderzocht. Wat blijkt? Brainstormen produceert geen betere en niet meer ideeën dan als alle individuele medewerkers zelfstandig zouden werken. Sterker nog: er zijn zelfs aanwijzingen dat brainstormen de creativiteit beschadigt.

Waarom brainstormen niet werkt

In een onderzoek werden ruim 800 teams geanalyseerd. De conclusie was dat individuen meer ideeën produceren als ze geen interactie hebben met anderen. Brainstormen beschadigt vooral de grotere teams. Zeker als die vervolgens ook onder een vergrootglas liggen van een manager en als de ideeën mondeling in plaats van schriftelijk moeten worden overgedragen. Bovendien geven teams sneller op als ze merken dat al hun inspanningen niets opleveren.

Daar zijn vier verklaringen voor. Ten eerste zijn er altijd mensen in een team die zich niet echt inzetten. Ze doen hun best niet en leveren weinig op. Dat is het gevolg van een psychologisch fenomeen dat bekend staat als het omstanderseffect. We zijn minder snel geneigd iets te doen als we weten dat anderen het ook kunnen doen. Daarnaast zijn mensen ook bang voor wat anderen misschien van hun ideeën kunnen vinden. Als er iemand is die heel goed is in een brainstorm, kan de rest denken dat ze niet goed genoeg zijn. Daardoor neemt de totale prestatie af. Dit effect is nog sterker als iemand introvert of onzekerder is. Dan is er nog de menselijke neiging om een gemiddelde te vinden. De beste in een groep past zijn prestatie naar beneden aan, tot het gemiddelde van de groep is bereikt. We zien dit ook vaak in sportteams als ze tegen een veel slechtere tegenstander spelen. Ze verlagen zich tot het niveau van de tegenstander. Als laatste is er nog het feit dat, hoe groot de groep ook is, we maar één idee tegelijk kunnen inbrengen. De hoeveelheid ideeën bereikt een plateau als er zes tot zeven deelnemers in de groep zijn. Daarna blijft de totale hoeveelheid ideeën gelijk, en zakt de hoeveelheid ideeën per persoon.

Waarom we toch brainstormen

Maar waarom wordt er dan zoveel gebrainstormd? Dat heeft waarschijnlijk te maken met de steeds verdere specialisatie op werkgebied in organisaties. De expertise is evenredig verdeeld onder de teamleden. Als een probleem moet worden opgelost waarbij diverse kennisniveaus nodig zijn, is het belangrijk om de brainstormende groep op de goede manier samen te stellen. Hierdoor is de aanwezige kennis diverser en wordt het probleem van meerdere kanten belicht. Dit komt de oplossing ten goede. In de praktijk moeten deelnemers om die reden bij een brainstorm zorgvuldig geselecteerd worden.

Er is ook veel afstemming en coördinatie nodig. Als je wel eens bij een brainstorm bent geweest, weet je dat dat lang niet altijd zo is. Zelfs als groepen niet meer of betere ideeën opleveren, is een brainstorm wel democratischer. Daardoor kan het zijn dat de medewerkers zich betrokkener voelen en eerder de oplossing zullen gebruiken. Of die oplossing nou kwaliteit heeft of niet.

Het komt erop neer dat brainstorms wel nog steeds worden gebruikt om te doen wat intuïtief goed voelt. Het is een prachtig placebo in het arsenaal van een manager. Het zou moeten werken zelfs als er geen enkel bewijs bestaat dat het ook echt werkt. Ga dus gerust je gang en zet die brainstorm in de agenda. Je bereikt er niets mee, maar je team voelt zich wel beter.