Vertrouw je burn-out. Die weet heus wel waar het mee bezig is

Psycholoog Jentien Keijzer sprak op één dag vier mensen achter elkaar met een burn-out. Met toestemming van hen, besloot ze haar gedachten op te schrijven rondom dit thema. Ze hoort namelijk zorgwekkende geluiden over ons reguliere zorgsysteem. Het kan anders!

DOOR: JENTIEN KEIJZER

Het was bijna eng zoveel overlap als ik hoorde in de verhalen en ervaringen van mijn cliënten. Maar het was nog enger om te horen op welke manier zij in de ‘reguliere zorg’ geholpen waren en zich niet begrepen voelden. Ik hoor dit soort geluiden vaker, dan alleen van deze vier personen. In mijn praktijk zie ik immers voornamelijk mensen die geen aansluiting vinden in de reguliere zorg.

Volgens deze vier mensen ging het tijdens hun burn-out-hulpverlening niet veel verder dan het dagelijks tekenen van hun batterij (ja, echt serieus). Om naar aanleiding van die batterij-tekeningetjes te bepalen wanneer ze weer klaar waren om aan het werk te gaan. En lijstjes moesten er gemaakt worden, veel lijstjes met dingen waar ze wel of geen energie van kregen. En allemaal hadden ze na meerdere van dit soort consulten geen flauw benul wat een burn-out nu eigenlijk is en wat het van hen vraagt. Dit omschreef ik eerder ook in magazine The Optimist van maart/april in het artikel Modernetijdsziekten.

Zorgwekkend verschijnsel

Ik wil absoluut niet de gehele reguliere zorg wegzetten of over een kam scheren, maar ik vind het oprecht zorgwekkend dat ik deze verhalen maar blijf horen. Dat dit oplappen en pleisters plakken een aanpak is die in ons land blijkbaar veel voorkomt bij een toch ondertussen wel epidemiewaardig verschijnsel als burn-out. Deze ongetwijfeld goedbedoelende hulpverleners willen die burn-out zo graag fixen, oplossen, verhelpen of genezen dat we aan de oorsprong van de oorzaak totaal voorbijgaan.

In plaats daarvan adviseren we mensen weer op standje ‘aan’ te gaan, want we moeten er wel iets voor doen om die burn-out op te lossen. En daar gaan we weer… Precies diezelfde wilskracht-motor (die ene die dus al was doorgebrand), wordt nu ingezet om de burn-out op te lossen. En ons sympathisch zenuwstelsel draait weer op volle toeren. We vinden het blijkbaar ontzettend lastig om in plaats van al dat doen, eens te laten.

Kan ik dat zeggen?

Een vrouw vertelde me dat ze, na een periode waarin ze zich langzaam beter ging voelen en weer meer energie kreeg, een enorme terugval had. Ze kon het niet verdragen, na alles wat ze had gedaan om er bovenop te komen. En een man belde me gefrustreerd op dat ‘niets hielp tegen deze burn-out’. ‘Wat ik ook verander of aanpas in mijn leven, ik kom geen centimeter in de buurt van de oude versie van mezelf’, zei hij.

Ik dacht een moment na en dit schoot door mijn hoofd: ‘Kan ik het echt zo zeggen? Ja!’

‘Die oude versie van jezelf was ziek. Je oude levenshouding was ziekelijk. Dit, waar je nu bent, dit is genezing. Daar hoef je niets voor te doen, dat gebeurt wanneer jij het toestaat en laat gebeuren. Deze burn-out leidt jou naar een volkomen gezonde versie van jezelf, als jij met al je “gedoe” niet de hele tijd in de weg gaat staan.’

.. stilte ..

‘Vertrouw die burn-out maar, het weet waar het mee bezig is. Juist die wilskracht en alles wat je daarmee “doet” om beter te worden, is funest voor jouw genezing. Er is geen weg meer terug, vrees ik. Je lichaam, je geest, je hele systeem doet er niet meer aan mee. Er is nu maar een weg: overgave en vertrouwen.’

Niet forceren

Het genezen van een zogenaamde slaapstoornis of van een burn-out heeft verbazingwekkend veel gelijkenis. En het ligt zo voor de hand. In slaap vallen, kun je ook niet forceren. Je kunt het niet doen. Het gebeurt, het overkomt je als je alle andere dingen die je overdag wel doet, laat. Niemand weet precies het moment van in slaap vallen. Want dat is precies het moment dat je de controle hebt losgelaten. Iedereen die wel eens moeite heeft met in slaap vallen weet: hoe harder je het probeert, hoe verder het je van je slaap wegbrengt. En zoals iedere goede slaper ons kan vertellen; hij doet niets bijzonders daarvoor. Hij is er eigenlijk niet zo mee bezig.

Hoe harder je probeert ervan af te komen, hoe langer het duurt

Met andere woorden, goede slapers vertrouwen dat hun lichaam, hun systeem – of hoe je het ook wilt noemen – ervoor zorgt dat zij in slaap vallen, wanneer ze moe zijn. Zoals Guy Meadows het zo mooi in zijn boek Slaap als een roos beschrijft, zorgen juist al die dingen die de zogenaamd slechte slapers doen om zo goed mogelijk te slapen (geen koffie na 3 uur, geen beeldschermen, prikkels en impulsen in de avond, wel ontspanningsoefeningen en uitgebreide bedtijd ceremonieën en ja óók kussensprays, rituele reiniging van je matras of etherische oliën onder je voeten) ervoor dat we niet kunnen slapen. We staan te veel in de prestatiemodus. En slapen heeft nou net niets te maken met presteren.

Burn-out en slaapstoornis: identieke aanpak

En eenieder die mij wat beter kent – of onlangs naar de Pillow Talk van Happy Sleeper heeft geluisterd – weet dat ik zelf ook lang zoekende was naar hoe ik beter kon slapen. Maar ik weet inmiddels dat de tijd die je overdag bezig bent met slapen, één op één correleert met je slapeloosheid. Hetzelfde principe geldt helaas voor het ‘oplossen’ van je burn-out. Hoe harder je probeert ervan af te komen, hoe langer het duurt. Je gaat weer ‘aan’. En je moet even (of heel lang) helemaal ‘uit’.

Ik weet dat dit het meest vreselijke is wat je kunt horen als je er middenin zit. Want de symptomen zijn soms gruwelijk, doodeng, overweldigend en maken wanhopig. Ik zie het dagelijks, ik wil niets bagatelliseren of wegwuiven. En woorden als ‘je moet het accepteren’, of ‘je moet je eraan overgeven’, zijn dan vaak olie op het vuur, als het niet met een beetje context gebracht wordt.

Maar die acceptatie is wel een 180 graden andere aanpak dan het verzet – in de vermomming van een oplossingsgericht stappenplan – waar mensen vaak mee bezig zijn.

Gewoon zijn

Het zijn namelijk juist de ‘vechters’ onder ons, de doorzetters met hun pitbull-mentaliteit die slachtoffer worden van een burn-out. Maar ik geloof, zoals ik al eerder beschreef: Burn-out is geen ziekte. Het is een hele gezonde reactie van de mens. En ja, ik trek de redenatie zelfs nog verder: de burn-out is het eerste en meest zekere teken dat je aan het genezen bent. Je bent al aan het helen, ook al moet je lichaam een enorme inhaalslag maken om te compenseren voor de schade die het heeft opgelopen.

Godzijdank krijg je een laatste waarschuwing voordat je er dood bij neervalt. En dat klinkt wat hard, maar in Japan is dit helemaal niet zo abnormaal. Dat je jezelf doodwerkt, daar heet het gewoon Karōshi. Maar de meesten van ons kunnen het gelukkig niet negeren, daar zorgt je lichaam wel voor.

Dus daar zit je dan. Je kunt niets anders dan zijn, een beetje zoals de eerste weken van je leven. Toen je je er nog niet de hele tijd tegenaan bemoeide, tegen dat leven. En ja, die burn-out betekent ook voor bijna iedereen die ik zie, dat ‘weer de oude worden’ of ‘de draad weer oppakken’ er niet meer in zit.

Paradigmaverschuiving

Dat burn-out momenteel epidemische vormen aanneemt, kan er zo maar eens op duiden dat het tijd wordt, dat wij als mensch van het Westerse soort, een rigoureus andere draad moeten gaan oppakken met elkaar. Al vaker citeerde ik Krishnamurti, omdat hij zo ongelofelijk treffend in één zin dit hele paradigma over ziekte en gezondheid omdraaide: ‘Het is geen maatstaf voor gezondheid om goed aangepast te zijn aan een ernstig zieke maatschappij.’

Burn-out betekent dat je herstel met een genadeklap begonnen is

Heb je een burn-out, zit je er tegenaan of ben je weer terug bij af, nadat je de oude draad weer opgepakt had? Stop. Durf te vertrouwen op het herstellend vermogen van jouw lichaam. Op het vermogen van je lichaam om je hart iedere seconde te laten kloppen, zuurstof naar je cellen te vervoeren, dat wondje op je vinger te genezen, je haar en je nagels te laten groeien. Daar hoef je niets voor te doen. Dat doet ons lichaam voor ons.

Burn-out betekent dat je herstel met een genadeklap begonnen is. Dus laat het zijn ding doen. Ga uit de weg en bemoei je niet met het tempo. Gras gaat ook niet sneller groeien als we stampvoetend aan de sprietjes gaan trekken. Volg het tempo van je lichaam maar. Buig voor het leven dat iedere seconde door je heen geleefd wordt en durf je te laten leiden. Je lichaam is je kompas. Vertrouw het maar. Het weet waar het mee bezig is. En vertrouw maar dat dit lichaam ook wel aangeeft wanneer het weer wat in de actiemodus wil doen. Het lijf klopt wel bij je aan in de vorm van nieuwsgierigheid, lentekriebelachtige zin, of dat je opeens, zomaar, zonder reden het leven wel weer een beetje leuk vindt. Vertrouw het maar.

Jentien Keijzer is psychologe en heeft haar praktijk Kernzaak in Amsterdam. Ze helpt mensen om meer inzicht te krijgen in zichzelf en in het leven, wat leidt tot meer bewustzijn en zelfrealisatie.

In haar begeleiding combineert zij leringen uit oude esoterische wijsheidstradities met nieuwe wetenschappelijke inzichten vanuit bio- en neuropsychologie en kwantumfysica. Het toepassen van deze universele wetmatigheden van het leven, leidt tot leven vanuit meer inzicht en wijsheid.

www.kernzaak.com