Liever moe dan lui

De snelle en alsmaar veranderende maatschappij doet een groot beroep op ons aanpassingsmechanisme. Dat betekent veel werk voor ons stress-systeem. Wie optimaal gebruik wil maken van de focus en energie die stress voor ons regelt, zal ook optimaal moeten herstellen. En daar begint het gedonder.

Daar hebben we nu juist net géén zin in én geen tijd voor. We zijn druk. In plaats van te gaan zitten en naar de regen te luisteren of ons te warmen met een kop koffie, zijn we steeds vaker onderweg. Gevolg: we zijn chronisch moe en het aantal mensen met een burn-out neemt jaarlijks toe. Om die trend te keren zouden we eens wat vaker lui moeten zijn.

Stop-emotie

Moeheid is in de moderne samenleving een normaal verschijnsel. Bijna een kwart van de werkende bevolking is (ernstig) vermoeid. Dat heeft grote gevolgen en is vele malen schadelijker dan we denken. Vermoeidheid is een signaal om te stoppen, een stop-emotie.

Het werkt net als met de lampjes op het dashboard van een auto. Die gaan branden als er brandstof bijgevuld moet worden. Rijd je toch door, dan gaat het fout. Dat geldt ook voor vermoeidheid. Het negeren van dat signaal vergt een hoge prijs: men voelt zich doorgaans neerslachtiger, presteert slechter, is minder betrokken en raakt op den duur overspannen of opgebrand.

Superkrachten

Topsporters begrijpen als geen ander het nadelige effect van vermoeidheid. Toen Sven Kramer voor de zoveelste keer goud won op de Olympische Spelen, vatte ex-schaatser Erben Wennemars het als volgt samen: ‘Sven is de grootste schaatser aller tijden, zijn grootste kracht is zijn herstel. Hij weet als geen ander wanneer hij rust moet nemen.’

Topsporters zijn waanzinnig goed in het optimaal benutten van stress, omdat ze optimaal herstellen. De meeste van ons kunnen weliswaar heel goed stressen maar niet zo goed ontstressen. Hierdoor neemt de kwaliteit van onze stress af en krijgen we in feite gemankeerde hulp.

We hollen graag door, ook als we moe zijn. Hoe komt dat toch? Is het omdat we denken dat we boven de wetten van de natuur staan en herstel op ons niet van toepassing is? Denken we dat doorhollen geen kwaad kan? We zien herstel als zwakte in plaats van noodzakelijk om weer op (super)krachten te komen. Daarbij hebben we niet door dat vermoeidheid een sterk fysiologisch signaal is en verwarren het ook wel eens met gebrek aan motivatie.

Plezier en herstel

Ook geloven veel mensen dat zolang je doet wat je leuk vindt en bevlogen aan het werk bent, je niet hoeft op te laden. Simpelweg omdat we denken dat er voldoende energie binnenkomt. Er zijn echter geen activiteiten die letterlijk energie geven. We bedoelen dan dat we ons energiek voelen, ergens blij van worden of ergens voldoening uithalen. Maar in technische zin maken onze cellen geen nieuwe energie aan als we bezig zijn (met iets leuks).

Plezier en herstel zijn twee heel verschillende dingen. En heel vaak halen we ze door elkaar. Natuurlijk vliegt de energie er minder hard uit als je iets doet wat je leuk vindt, dan wanneer je met een rampzalige taak bezig bent. Maar denken dat je brein na een dag vol (met leuk) breinwerk en digitale bombardementen herstelt van even een spelletje op je computer is een fabeltje.

Dat we onze stop-emoties onvoldoende serieus nemen, is misschien ook niet zo gek. Want wat leerden we vroeger: geen zin? Dan máák je maar zin. Stopsignalen negeren is ons als het ware met de paplepel ingegoten. We zijn opgegroeid met de boodschap dat ergens geen zin in hebben een motivatieprobleem aanduidt en dat we ons dus ergens overheen moeten zetten. We hebben nooit geleerd dat aan stop-emoties vaak een fysieke kant zit. Daarom hollen we vooral door als ons lichaam schreeuwt dat het ergens echt geen zin in heeft.

Wie hard werkt, moet hard uitrusten. En daar wringt het. Want we móeten nog zoveel. Opladen komt later wel. Nog heel even dit en dan is het klaar. En dan nog heel even dat. En dan nog héél even.. We zijn gek op de energie en focus die de afdeling stress voor ons regelt om het allemaal vol te houden. We zijn er grootverbruiker van. Allemaal (ja, ook jij!). Vaak zonder dat we het in de gaten hebben.

We zijn helaas niet zo gek op herstellen en opladen. We rennen liever door ons overvolle leven, waar alle natuurlijke rustmomenten, mede dankzij de digitale revolutie, zo goed als verdwenen zijn. Want niets is lekkerder dan even snel wat appjes weg te werken, mailtjes te beantwoorden en nieuws te scannen, terwijl we wachten. We vervelen ons tegenwoordig geen minuut meer.

Stressmechanisme

Toch doorgaan bij vermoeidheid, hoe doen we dat? Kennis daarover vinden we bij Theo Meijman, hoogleraar arbeidspsychologie aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Hij ontdekte dat als we moe zijn – en ons lichaam hiermee dus aangeeft om te rusten – maar toch nog even doorgaan om iets af te maken, ons stressmechanisme harder gaat werken. Het noodaggregaat gaat als het ware aan. Een prima maatregel voor de korte termijn om alle ‘bedreigingen’ en ‘behoeften’ het hoofd te bieden, maar eentje waarvan je wel twee keer zo hard moet bijkomen.

Ons brein staat de hele tijd maar aan en krijgt een langdurige overdosis aan stresshormonen als we onvoldoende terugschakelen. Dat kan zeer nadelige effecten hebben. Je krijgt van top tot teen klachten en kwaaltjes. Het rationele deel van je brein verzwakt waardoor het emotionele deel minder goed geremd wordt en uit de band springt, je slaapt slechter, kunt niet goed meer plannen, wordt vergeetachtig en je concentratie neemt af.

Ook je gedrag verandert: je hebt meer trek in ongezonde dingen (vet, zoet, alcohol, drugs), je gaat later naar bed, je hebt geen puf meer om te bewegen en ook geen zin meer om andere mensen te ontmoeten. Terwijl we moeten rusten en slapen om de ‘brandstoflevels’ op peil te krijgen en hormoonvoorraden aan te vullen, zijn we vooral bezig om een leuk en vol leven na te streven. Daarbovenop verruilen we slaap steeds vaker voor het nog even afkijken van die spannende Netflix-serie.

Mutskussen

Laten we daarom meer oog hebben voor de fysiologische kant van moe zijn. Er anders naar kijken waardoor we er beter op anticiperen. Dat voorkomt een hele hoop ellende. Verras jezelf en neem eens een keer die powernap na de lunch. Doe een dutje onder je bureau als je moe bent of verstop jezelf in een nappingpod of zo’n fijn ‘mutskussen’. Dat maakt je 31 procent productiever, drie keer creatiever, negentien keer preciezer en tien keer meer betrokken. En nog fijner, het voorkomt dat je opgebrand raakt. Doe eens gek, ga op tijd naar bed! Wees liever lui, dan moe. Dat voorkomt vermoeidheid.

Meer weten? Lees Gek op Stress (maar niet altijd) van Suzan Kuijsten & Carolien Hamming of kom naar het STRESSTIVAL op 7 november in Amsterdam www.stresstival.nl.

Suzan Kuijsten wordt gezien als één van de meest toonaangevende stressexperts van Nederland. Ze is CIO bij Charlie Jones, columniste voor diverse media, veelgevraagd keynote speaker en schreef één van de meest bejubelde stressboeken van Nederland, Hollend voor je stress uit. Samen met Carolien Hamming schreef ze het vervolg: Gek op Stress (maar niet altijd). Haar missie: mensen inspireren om beter te worden in stress. www.charliejones.nl