Het lichaamsvet dat je kan helpen af te vallen

Wil je afvallen of chronische gezondheidsproblemen overwinnen? Ga dan eens zwemmen in ijskoud water. Gek? Journalist Bryan Hubbard legt uit hoe het werkt en wat ons lichaamsvet ermee te maken heeft.

DOOR: BRYAN HUBBARD

Pas in 2009 ontdekten onderzoekers dat volwassenen bruine en beige vetten hebben; soorten vet die calorieën verbranden en ons helpen slank te blijven en vrij van chronische ziekte.

Wil je afvallen of een chronisch gezondheidsprobleem zoals diabetes type 2 of hartaandoeningen overwinnen? Dan is er een simpele, maar pijnlijke oplossing: ga zwemmen in een koud meer of ren de sneeuw in met alleen een badpak aan. Gek? Misschien, maar plotselinge blootstelling aan extreme kou brengt een biologisch proces op gang dat vet verbrandt en het lichaam helpt chronische ziekten te bestrijden.

Dit heeft allemaal te maken met een belangrijke ontdekking over de manier waarop het lichaam energie gebruikt. Pas in 2009 zagen onderzoekers dat ons lichaam een soort vet bevat waarvan biologen dachten dat we het in de vroege kinderjaren kwijtraakten. In feite blijft het vet – bruin vetweefsel genaamd – ons hele leven bij ons, en de belangrijkste functie ervan is het verbranden van calorieën voor het behoud van een gezonde lichaamstemperatuur.

Ter vergelijking: onze oude vriend, wit vet, slaat calorieën op en het vet dat zich als gevolg daarvan ophoopt rond onze buik en dijen is wereldwijd al lange tijd het doelwit van afslankprogramma’s.

Maar het lijkt erop dat we ons op het verkeerde vet hebben gefocust. Doordat het calorieën verbrandt, is bruin vet een belangrijke aanjager van gewichtsverlies, en het doet nog veel meer. Een van de eerste grote onderzoeken naar bruin vet is uitgevoerd door onderzoekers van het Amerikaanse Rockefeller Universiteitshospitaal. Zij onderzochten de niveaus van het vet bij meer dan 52.000 mensen en keken hoe deze hun gezondheid beïnvloedden. Ze ontdekten dat mensen met meer bruin vet minder snel last hadden van een reeks stofwisselingsaandoeningen, waaronder diabetes type 2 en coronaire hartziekte, nog steeds de belangrijkste doodsoorzaak in de Verenigde Staten.1

Slechts 10 procent van de deelnemers had voldoende bruin vet om te kunnen worden waargenomen op een PET-scan en in deze groep waren er twee keer zo weinig deelnemers met diabetes type 2 als in de groep met lagere voorraden van bruin vet. Ze hadden ook minder kans op hoge bloeddruk (hypertensie), hartfalen en coronaire hartziekte.

Het vet lijkt ook te beschermen tegen sommige domino-effecten van overgewicht of obesitas. Meestal hebben mensen met overgewicht veel meer kans op hart- en stofwisselingsproblemen, maar als hun bruinvetvoorraad hoog is, daalt hun risicoprofiel tot dat van iemand met een normaal, gezond gewicht. Mensen met overgewicht hebben meestal echter maar weinig bruin vet.

Een ongrijpbaar vet

Dit zijn enkele van de eerste ontdekkingen over het belang van bruin vet, maar er valt nog veel meer te leren. Waarom hebben sommige mensen bijvoorbeeld meer bruin vet dan anderen? Kunnen we er meer van produceren? En hoe maakt het ons slanker en gezonder?

Het eerste probleem is het ontdekken van dit ongrijpbare vet. Het verzamelt zich rond de nek en schouders, maar is alleen zichtbaar met geavanceerde technologie zoals een PET-scan. Dat was hoe het in 2009 voor het eerst door de onderzoekers werd gevonden, maar de kosten van de scans maken grootschalige onderzoeksprojecten bijna onmogelijk.

De Rockefeller-onderzoekers waren zo slim om PET-scans van 52 duizend patiënten te ‘lenen’, die waren uitgevoerd in het Memorial Sloan Kettering Cancer Center aan de overkant van hun campus, maar zonder deze reeds bestaande hulpbron zou het onderzoek nooit zijn uitgevoerd.

Terwijl wit vetweefsel calorieën dus opslaat, weten wetenschappers dat bruin vet ze verbrandt voor het behoud van een gezonde lichaamstemperatuur; zonder hun hoge bruinvetvoorraden zouden baby’s sterven aan onderkoeling na het verlaten van de baarmoeder. Maar de Rockefeller-onderzoekers vermoeden dat er iets speelt dat nog ingewikkelder is.

Om calorieën te verbranden, nemen de vetcellen glucose op uit het bloed, de zogenaamde ‘bloedsuiker’. Een hoge bloedsuikerspiegel is de belangrijkste risicofactor voor type 2-diabetes en dit proces zorgt voor verlaging van de bloedsuikerspiegels.

Maar het vet is ook gekoppeld aan het hormonale systeem en deze koppeling zorgt voor verlaging van het risico op hoge bloeddruk. ‘We overwegen de mogelijkheid dat bruin vetweefsel meer doet dan alleen glucose consumeren en calorieën verbranden; misschien neemt het zelfs daadwerkelijk deel aan hormonale signalen naar andere organen’, zegt Rockefeller-onderzoeker Paul Cohen.

Het is niet duidelijk waarom sommigen van ons meer vet opslaan dan anderen, maar de Rockefeller-onderzoekers vermoeden een genetische reden. Anderen denken dat het meer te maken heeft met onze blootstelling aan koud weer. Bij autopsies op mensen die buiten in de kou werkten, werden hoge niveaus van bruin vet ontdekt rond de nek en het hartzakje, het vlies rondom het hart.

Het is bekend dat vrouwen twee keer zoveel bruin vet hebben als mannen, en de voorraad is hoger bij jonge mensen. Het is ook omgekeerd gerelateerd aan de BMI; met andere woorden, hoe dikker je bent, hoe minder bruin vet je hebt. Gemiddeld is onze bruinvetvoorraad bij zacht weer slechts 10 procent van ons totale vet, maar dit percentage neemt toe tijdens de koude wintermaanden.

Meestal wordt bij 65 procent van de volwassenen een aantoonbare hoeveelheid bruin vet gevonden, stijgend naar 95 procent van de mensen wanneer ze gedurende ongeveer twee uur worden blootgesteld aan koude… Verder lezen? Het volledige artikel lees je tot en met vrijdag 12 november 2021 gratis op medischdossier.org.