Gezond verstand? Dans!

Hoe houden we ons verstand gezond? En welke activiteiten dragen bij aan onze hersengezondheid? Dans mee met Ingeborg Nyqvist en steek wat op over de positieve gevolgen van een lesje volksdansen.

DOOR: INGEBORG NYQVIST

Gehuld in een warme winterjas loop ik naar mijn wekelijkse dansles. Er vormen zich zinnen in mijn hoofd die ik later zal proberen in een verhaal te verpakken. Nu dus.
Waarom is dansen zo belangrijk voor mij? Waarom ga ik, regelmatig door weer en – sowieso altijd ¬– wind, naar een meestal koude gymzaal om daar in een nogal ongezellige kleedkamer mijn lekkere warme schoenen te verruilen voor de op dat moment koude dansschoenen? Ik kan ook een ommetje lopen, terug naar huis, om met thee en warme sloffen op de bank te ploffen. Toch?

Echter, in mijn boekenkast staat het baanbrekende werk van Curt Sachs (1881 – 1959) De geschiedenis van de dans. Het boek dat een breed en volledig overzicht geeft van deze eeuwenoude en in alle streken voorkomende vorm van menselijke uitingsdrang.
En de schrijver begint met een quote: ‘Hij die niet danst, kent het leven niet.’
Zo, die staat, duidelijke taal.

Dansen is meer dan bewegen

Nu ben ik een zij en voor sommige mensen zal het misschien te ver voeren, maar ik snap en onderstreep het. Dansen is zoveel meer dan alleen bewegen. Net als ieder ander krijg ik dagelijks via allerlei sociale kanalen de indringende boodschap om te (gaan) bewegen. Want als ik (lees: jij dus ook) dat niet doe, dan is dat slecht voor de fysieke gesteldheid. Spieren worden niet getraind, de doorbloeding van het lijf en dus ook de doorbloeding van het brein functioneert minder, gewrichten worden niet gesmeerd en over het effect op het gewicht ga ik het maar niet hebben want het woord ‘coronakilo’s’ is inmiddels ingeburgerd.
Maar de effecten van bewegen op de mentale gesteldheid zijn minstens zo belangrijk.

Lang onderschat, maar steeds vaker wordt er onderzoek gedaan naar de effecten van bewegen, lees: dansen. Er zijn dan ook wetenschappelijke bewijzen voor het positieve effect van dansen op het brein. Brian de Mello noemde in het voorwoord van het maart/aprilnummer van The Optimist al de naam van hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. Onze nationale hersenprofessor pleit hartstochtelijk voor meer bewegen en juist ook in de vorm van dansen. In de documentaire Het dansende brein, uitgezonden door omroep Max, maakt hij dit op zijn geheel eigen wijze duidelijk. En tsja, wie wil nu niet het onontkoombare verouderingsproces vertragen op zo’n ontspannen manier?

Hoe werkt het dan?

Maar hoe werkt het dan? Dansen doe ik toch door mijn voeten, al dan niet ritmisch, te verplaatsen? Klopt, maar hiervoor heb je toch echt je brein nodig. De hersenen bestaan uit witte en grijze stof. De grijze stof bestaat uit de cellichamen van zenuwcellen. De witte stof (Latijn: substantia alba) wordt gevormd door de lange uitlopers van deze zenuwcellen. Het legt de verbindingen tussen je hersengebieden, zorgt voor de communicatie tussen deze waardoor er informatie door het hele centrale zenuwstelsel wordt gestuurd. Dit stelsel stuurt alle lichaamsfuncties aan, zo ook het maken van bewegingen en aldus weten je voeten welke kant ze op dienen te gaan.

Maar er is meer. Immers, tijdens het dansen moet ik focussen op de passen, maar ook luisteren naar de muziek ¬– een beetje dansen in het ritme voelt prettiger en ziet er een stuk leuker uit – maar ik wil ook proberen datgene uit te beelden de choreograaf heeft bedoeld. Word ik geacht vrolijk te dansen, uitbundig of juist ingetogen? Er zijn vele dansstijlen. We kennen allemaal de schoonheid van het klassieke ballet, menigeen zal tijdens de middelbare schooltijd hebben leren stijldansen, met meer of minder resultaat, maar dat terzijde, en van meer recente datum zijn er stijlen als hiphop en breakdance.

Het nieuwe volksdansen

Maar er bestaat ook werelddans, een nieuwere benaming voor de volksdans. Oh jee, haak je nu af, stop je met lezen omdat je denkt dat dit oubollig is? Niets is minder waar, werelddans is van nu. Ik dans de hele wereld over. Ik kan van een Engelse reel overgaan in een zitdans van Samoa, de Zweedse hambo dansen om mij vervolgens te storten in een gepassioneerde Argentijnse tango, om maar eens wat te noemen. Want dansen draait ook om emotie. Van dansen word ik blij, kom ik in een positieve stemming, beweeg ik op een aangename manier en helpt het mij tegen eenzaamheid.

Werelddans is een sociaal gebeuren. Je ontmoet mensen van diverse pluimage, maar allemaal met een gemeenschappelijke overtuiging: dansen verrijkt je leven.
Voor mij staat dan ook deze factor van verbinding centraal. Ik zou naar elke plek van de wereld kunnen reizen. Naar een land waarvan ik de taal niet spreek, (nog) niet goed bekend ben met de cultuur, maar samen dansen lukt geheid; mensen vinden elkaar in de universele taal van de dans.

Resultaten uit de wetenschap

En juist dat ontmoeten was de afgelopen jaren een heikel punt. Ook mijn dansavonden kwamen (deels) te vervallen. Moest ik mij zien te vermaken met online lessen en virtuele dansbijeenkomsten. Fysiek een oplossing maar mentaal een zware opgave. En ook toen we wel weer mochten samenkomen was het toch anders. Los van elkaar in de kring dansen, geen paardansen, afstand bewaren was het devies. Zeker was dit wennen maar er bleef nog zoveel over om toch heerlijk te kunnen dansen; elkaar te ontmoeten. Bovendien werd een ander aspect belangrijk, jezelf staande houden! Handen vast geeft je houvast. Figuurlijk maar zeker ook letterlijk. Sommige dansen hebben een hoog tempo en dan is steun van de danspartners niet verkeerd. Mis je deze steun dan is het nodig je extra te concentreren op je bewegingen, te zorgen voor een fysieke stabiliteit. En dus moet ook het brein extra aan de slag!

Dit aspect van balans is ook een regelmatig onderwerp van onderzoek bij bewegen voor ouderen en de positieve effecten ervan bij het staan en het lopen. Dansen staat ook centraal in de vele onderzoeken die worden gedaan bij ziektes als Parkinson en Alzheimer. Gunstige effecten zijn waargenomen. In de reeds genoemde documentaire van Erik Scherder komt naar voren dat wekelijks dansen de mobiliteit en kwaliteit van leven voor mensen met Parkinson kan verbeteren. Juist het ritme van de muziek kan het lopen bij mensen met deze aandoening vergemakkelijken. Her en der in het land ontstaat dan gelukkig ook steeds vaker deze mogelijkheid.

Voor mensen die lijden aan dementie kan dansen ook een positief effect hebben. De gebieden in de hersenen die verantwoordelijk worden gehouden voor de opslag van muziek en dans van vroeger lijken te worden gespaard bij de verschrompeling van het hersenweefsel. En hebben we niet allemaal op de lagere school dat bekende spreekwoord geleerd: jong geleerd is oud gedaan?

Geraakt door Tsjaikovski

Diep geraakt werd ik door het inmiddels bekende fragment (ook te zien in de genoemde documentaire) van de oude ballerina, gezeten in een rolstoel, lijdende aan Alzheimer, die het voor haar zo bekende muziekstuk van Tsjaikovski Het Zwanenmeer te horen krijgt.
Ontroerend.

Maar nu ga ik mij bezighouden met die andere wekelijkse bezigheid waarvoor ik brein en lijf nodig heb, het maken van een boodschappenlijstje! Want die passen van de verschillende dansen weet ik wel, maar o wee wat heb ik ook alweer nodig als ik in die supermarkt sta.
Mag ik deze dans van u? •

Het thema ‘gezond verstand’ staat centraal in de nieuwste editie van The Optimist. Verkrijgbaar bij de betere boekhandel én te bestellen in de webshop.