Zonder zingeving geen leven

The Optimist 21 mei 2025 Zingeving

Ik had nog nooit van de term lage SES gehoord toen ik intens bevriend was met een dame uit een ‘multiprobleemgezin’. We waren begin twintig en woonden in een Haarlemse volksbuurt, in sociale woningbouw. Zij, 80 – 100% afgekeurd wegens psychiatrische en fysieke problemen en ik net afgestudeerd, als haar buur, vriendin en mantelzorger.

Als je alles wat zij meemaakte als kind, puber, vrouw, psychiatrisch patiënt, als mens zou toeschrijven aan één personage uit een soapserie, dan zou dat ongeloofwaardig zijn. Ondanks die allesvernietigende ervaringen, was ze een krachtig persoon. Open, zelfbewust en zoekend naar een manier om de regie over haar leven te krijgen en te houden. Ook ik leerde door onze gesprekken nadenken over de waarde van het leven en van mijn leven.

Mijn vriendin volgde therapie, slikte medicijnen, las zelfhulpboeken, ging mediteren, ze zorgde voor regelmaat, werk en hulp bij financiële problemen. Maar eenmaal goed op weg, sloeg ze toch steeds over de kop en viel ze over de rand van een bodemloze afgrond. Ze liep vast en vocht. Ze werd (soms maanden) opgenomen en langzaam weer opgelapt. Ze ontving nieuwe DSM-etiketten, ze moest van alles, liet van alles en slikte van alles.

Ze wilde goed voor zichzelf zorgen, maar het was een enorme opgave, dat slikken, moeten en schikken. Want hoe zwaar is het om dag in dag uit energie te steken in iets dat ‘niets’ is. Waarom zou je je best doen voor jezelf als je niks waard bent, overbodig, ongewenst, betekenisloos? Hoe lang kun je je gedisciplineerd aan al die ‘leefregels’ houden als je grenzen moet overschrijden, jezelf pijn moet doen om überhaupt iets te kunnen voelen?

Mijn vriendin kreeg helaas geen professionele weerklank als ze levensvragen en/of doodsvragen had. (Daarover is de publieke discussie inmiddels hevig losgebarsten, gelukkig.) Ze heeft zonder veilige basis, zonder zelfwaardering en ver verwijderd van haar gevoel haar strijd met het leven verloren. De molen van medicatie, therapie, vallen, opstaan en weer opstaan was te uitputtend. Als ‘naaste’ voelde ik me totaal machteloos.

Waarde toekennen aan het bestaan, aan ons bestaan draagt in mijn ogen bij aan ons (geestelijk) welzijn. Ik zou de piramide van Maslow dan ook ondersteboven willen keren. Of, beter nog, ik zou zingeving/ zelfrealisatie in alle lagen terug willen zien. Wat ons leven zinvol maakt, zorgt er toch voor dat het voorzien in (alle) andere levensbehoeften de moeite waard is?

Inmiddels ben ik bekend met de beleidsterm ‘lage SES’. Inmiddels weet ik ook dat er aardig wat psychiaters, filosofen en onderzoekers nadenken over de rol van zingeving en dat er praktijkervaring wordt opgedaan met zingeving in de zorg. Toch denk ik dat zingeving in alles zou moeten doorsijpelen. Groots en subtiel. In schoolboeken, gesprekken in de kroeg, tijdens wandelingen op het strand en in de gesprekken die we voeren in de spreekkamers…

Hoe kunnen we zorgen dat mensen die geen veilige, liefdevolle start hebben zichzelf de moeite waard (gaan) vinden en zich aan het leven (gaan) verbinden?

Ideeën, voorbeelden, vragen en ervaringen zijn ontzettend welkom. Neem vooral contact op.

Roman
Over de vriendschap met iemand van wie je houdt, die aan het leven ten onder gaat, heb ik een boek geschreven. Een roman die dit jaar uitkomt onder de titel ‘Dansen met de dood’. Hier lees je de review van Ron van Es.

Relevante links
(Er zijn er natuurlijk veel meer…)