Yoga is goed voor het ego

Volgens Boeddha is ‘het zelf’ een illusie. In het boeddhisme wordt gepleit voor een onzelfzuchtige manier van kijken naar de wereld. Volgers proberen hun individuele behoeftes af te zweren en zich los te maken van bezorgdheid om zichzelf. Om dat te bereiken, beoefenen ze vaak yoga en meditatie. Maar volgens nieuw onderzoek, werkt dat juist tegen ze. Hedendaagse meditatie en yoga vergroten het ego.

In het onderzoek dat in Psychological Science werd gepubliceerd, beschrijven wetenschappers dat de leer van het boeddhisme benadrukt dat meditatie helpt om het ego te overwinnen. Maar volgens psycholoog William James ontstaat door het beoefenen en trainen van een vaardigheid juist een gevoel van zelfverbetering en positiever zelfbeeld. Zijn theorie werd al langer ondersteund dankzij kleinschaliger onderzoek. Maar nu is voor het eerst, het effect van yoga en meditatie in het bijzonder onderzocht.

Het onderzoek werd gedurende vijftien werken onder 93 yogabeoefenaars gedaan. Ze werden gevraagd naar hun gevoel van zelfwaardering. Daar gebruikten de onderzoekers verschillende manieren voor. Eerst vroegen ze de beoefenaars hoe zij hun eigen niveau vonden ten opzichte van het niveau van de andere deelnemers in hun les. Daarna lieten ze de yogi’s in de dop een standaard test invullen om de mate van narcisme in te schatten. In de test staan statements zoals: ‘Ik zal beroemd worden vanwege de goede daden die ik heb verricht’. Deelnemers moesten aangeven in hoeverre dat op hem of haar van toepassing is. Als laatste werd er nog een test afgenomen over zelfwaardering, zelfvertrouwen en zelfbeeld. Daarin moesten deelnemers bijvoorbeeld aangeven of zij op dat veel zelfvertrouwen hadden. Als de deelnemers de test een uur na de yogales invulden, scoorden zij veel hoger dan wanneer ze geen yoga hadden gedaan.

Een tweede onderzoek onder 162 mensen die mediteerden, toonde op vergelijkbare resultaten. De mensen werden geworven via Facebookgroepen die zich op meditatie richten. Meditatie heeft dezelfde gevolgen voor zelfwaardering als yoga. Maar in dit onderzoek moesten deelnemers bepalen in welke mate stellingen zoals, ‘vergeleken met de gemiddelde deelnemer aan dit onderzoek, ben ik vrij van vooroordelen’ op hen van toepassing waren. Ook hier scoorden de antwoorden van de deelnemers hoger op de schaal van zelfverbetering en zelfwaardering na een meditatie dan als ze in de 24 uur ervoor niet hadden gemediteerd.

Wetenschappers bekeken ook het gevoel van welzijn onder de deelnemers. Daarbij gebruikten ze twee tests. Een test die tevredenheid over het leven in het algemeen bepaalde en een test die geluk en welzijn beoordeelde. Bij de laatste test werd gekeken naar tevredenheid over autonomie, invloed op de leefomgeving, persoonlijke groei, relaties met anderen, het hebben van een doel in het leven en zelfacceptatie. De conclusie? Deelnemers ervaarden meer welzijn en hadden het gevoel zichzelf te hebben ontwikkeld. Wellicht is er dus een verband tussen zelfverbetering en een hoger welzijn.

Maar deze bevindingen suggereren ook dat de spirituele, boeddhistische praktijken zoals yoga en meditatie niet doen wat de voorstanders denken. ‘Het verstillen van het ego is een belangrijk element in de filosofie achter yoga en het boeddhisme. Het element verstilling, en de veronderstelde gevolgen daarvan, moet opnieuw worden overdacht. Bovendien wordt het verstillen van het ego vaak aangewezen als de reden dat meditatie goed is voor lichaam en geest. Maar wij zagen juist dat deze praktijken het gevoel van zelfverbetering, het ego, een boost krijgen en dat daardoor het welzijn toeneemt’, aldus de onderzoekers.

Maar er is nog een andere uitleg mogelijk. Misschien deden de deelnemers aan het onderzoek de meditatie en yoga verkeerd. De deelnemers van het onderzoek woonden allemaal in Duitsland. Diverse academici hebben gesteld dat de westerse beoefenaars van boeddhisme nalaten dat te doen met een oog op zelfverloochening. Yoga en meditatie zijn ooit ontwikkeld als manier om het ego te verstillen, maar niet-boeddhisten beoefenen het om zichzelf te verbeteren en om rustiger te worden. Het kan dus simpelweg een kwestie van persoonlijke doelstellingen zijn.