Woensdag Dwarsdag: Voedselproductie wordt steeds lastiger

DOOR: SEBASTIAAN BOS        FOTO: MICHEL PORRO

Het zijn vreemde tijden met veel veranderingen. We hebben heel lang een bepaalde manier van werken ‘normaal’ gevonden en langzaam maar zeker komen we erachter dat dit toch niet helemaal zo is. Grondstoffen worden verbruikt alsof ze oneindig zijn, afval wordt geloosd alsof de aarde een oneindige dumpplek zou zijn en de bodem wordt verbruikt om winst te maken. Dat is an sich al zorgelijk met een kleine populatie mensen, maar gezien de mens als soort als tamelijk succesvol moet worden beschouwd, is dit gedrag onhoudbaar. Een grote populatie, zoals je die acht miljard van momenteel mag beschouwen, vraagt serieus rentmeesterschap.

En dat is even omschakelen, want voor de cursus rentmeester zijn we in de afgelopen decennia gezakt, we snapten er nog weinig van. Dus het moet anders maar hoe? De wereld ‘gebruiken’ zit zo diep in ons systeem, dat je niet zomaar een pennestreep door alles heen kan trekken. Producenten zijn ook echt op het verkeerde been gezet en kunnen niet van de ene op de andere dag veranderen.

‘Consumeren’ is ook een opdracht geven aan een producent. Die producent gaat op zijn/haar manier organiseren met arbeid, investeringen en ga zo maar door. Jarenlang moest alles zo goedkoop mogelijk. ‘Ai ai kapitein!’ En daar ging de akkerbouwer met Roundup, op zoek naar de goedkoopste uien, aardappels, noem maar op. Ze hebben hiermee ‘geweldig’ werk geleverd, voedsel voor absolute bodemprijzen. Als jij van hutspot houdt, zonder Knorr-sausje, dan ben je in Nederland klaar met je voedsel voor een krankzinnig laag percentage van je inkomen. Welvaartstijgingen doen het percentage hutspot in het weekmenu geen goed, dus we kopen inmiddels heel veel luxe-voedsel. Het percentage wat we aan voedsel uitgeven, is historisch laag, ook al eet je zelden nog hutspot.

Het moet anders, en wel nu. Dat lijkt soms iets té snel te gaan, hoeveel haast er ergens ook is. Dat geldt niet alleen voor de landbouw, het geldt voor heel veel productie in de wereld: we moeten duurzamer produceren. En ook de werknemers, daar moeten we nog beter voor gaan zorgen. Het probleem is alleen, alles wat ‘produceert of maakt’, staat momenteel redelijk op scherp. Als we in Nederland kijken, dan hebben eenvoudige ondernemers na de corona-tijd een enorme moeite om de voorheen normale zaken voor elkaar te krijgen. Arbeidskrachten, diensten en investeringen zijn allemaal veel onregelmatiger, duurder of schaarser geworden. Dus het is moeilijker om je werk te doen. Veel ondernemers twijfelen over hun onderneming en de volgende generatie haakt af.

Ondertussen worden in rap tempo hindernissen opgeworpen, ook aan ‘goede’ bedrijven. De boeren mogen straks geen spuitmiddelen meer gebruiken, we moeten andere voertuigen gaan gebruiken, de lonen moeten fiks omhoog, de verslaglegging neemt toe, de verlofregelingen voor het overgebleven personeel nemen toe, stagiaires moeten worden betaald als werknemers, etc etc. Dat zal ze leren, die schurken van een producenten! Alleen daar komt het: er zijn nogal wat, ook mooie bedrijven, die dit nauwelijks nog kunnen belopen. Die verzuipen in het werk en al die hindernissen die worden opgeworpen. Bij de biologische tuinders geldt ook nog dat ze vaak een laag inkomen hebben en niet zomaar ruimte hebben om het een en ander op te lossen met bijvoorbeeld het betalen van een hoger salaris. Op die manier kunnen hervormingen nog nauwelijks gedragen worden.

Roundup, dat is iedereen wel zat. Alleen, het is wel een heel systeem, wat daaraan hangt. Zelfs de Roundup-boer heeft ook in de geest van de tijd gehandeld. In plaats van het doodspuiten van onkruid zal hij aan de mechanische onkruidbestrijding moeten en, jawel, handwerk. En dat handwerk, waar vind je dat dan? Ik zou het echt niet weten. Wij hebben als mooi bedrijf in een dicht bevolkt gebied met leuke collega’s en een redelijk instapsalaris echt al de grootste moeite om versterking te krijgen. Laat staan een akkerbouwer in een ver gehucht die nooit geleerd heeft om mensen te enthousiasmeren. En nee, dat bedrijf heeft straks ook echt geen opvolger. Dat gaat wel wat betekenen voor de prijs van hutspot. Er is werk aan de winkel dus. Mogelijk vraagt dat net iets meer dan de bestuurlijke pennestreep.

Sebastiaan Bos, biotuinder en korte keten-ontwikkelaar. Als spreker is hij in te huren om o.a. zijn nieuwe manier van werken toe te lichten. info@kievitamines.nl

Fotografie: Michel Porro

Woensdag Dwarsdag columns zijn openhartige verhalen met een randje, een ‘bite’ of een stimulans om positieve verandering in gang te zetten.