Woensdag Dwarsdag: Kokend water

Als je een kikker in kokend water probeert te doen, springt de kikker er natuurlijk uit. Kikkers zijn niet gek. Maar als je kikkers in een pan met water doet en het langzaam naar een kookpunt brengt, blijven diezelfde kikkers zitten. Tot ze dood zijn. Ze blijven zitten omdat de omgeving schijnbaar veilig is.

Inmiddels zijn de steeds stijgende percentages werkenden met burn-outs en jongeren die kampen met depressies wel bekend. Ook de zelfmoordcijfers stijgen. Niet alleen onder jongeren, maar ook onder mannen aan het einde van hun werkende leven. Maatschappelijk protest blijft echter uit. Wat is hier aan de hand?

Onze maatschappij hamert op succes. En wij leggen de verantwoordelijkheid voor dat succes bij het individu. Dat gaat met een wonderlijke vanzelfsprekendheid. We reageren positiever op een hoger (theoretisch) schooladvies dan op een lager (praktisch) schooladvies. We reageren positiever op een vakgebied dat zekerheid biedt dan op ‘creatieve’ vakgebieden. En daarmee zijn we duidelijk over de bedoeling: succes is financieel succes. Dat is meetbaar, dus dan is het echt.

‘Succes is een keuze’ is de boodschap die media momenteel dagelijks over ons heen stort. ‘Just do it.’ ‘Fail harder.’ We stikken in trainingen, coaches, therapeuten en zelfhulpboeken. En de uitkomst is steeds dezelfde: jij moet het beter doen. Een leger aan adviseurs, psychologen en Ted-X sprekers staat voor je klaar. Om in ‘jezelf te geloven’, om succes te ‘manifesteren’, om ‘je authentieke zelf te vinden’ en om beter te plannen, gezond te blijven en waanzinnige prestaties te leveren.

Daarmee omringen we elkaar met steeds heter water. Let eens op hoe wij elkaar bevragen. ‘Wat voor werk doe je?’ ‘Loopt je bedrijf lekker?’ ‘Nog leuke vakantieplannen?’ Je voelt de druk. We volgen onze kinderen met ‘leerlingvolgsystemen’ die registreren of jouw kind het gemiddelde tempo wel haalt vanaf het moment dat ze vier jaar oud zijn. Voor de volwassen hebben we ‘sales targets’, gratificaties en bonussen.

We moeten alles constant beter doen. We moeten goed leren, goed presteren en er altijd leuk uitzien. Dus bijlessen volgen, blijven studeren en regelmatig naar de sportschool. Of naar de chirurg. Jouw financiën, gezondheid en uiterlijk: het is allemaal jouw verantwoordelijkheid.

We koken onszelf.

Het is niet raar, mensen breken onder constante druk. Wat moet je antwoorden als je als jongere nog niet weet wat je wilt worden? Of als jongvolwassene?

Wat kun je zeggen over wat je doet, als je als man bent uitgewerkt en helaas gescheiden? Doe je er dan nog toe? Of vinden we het eigenlijk prima dat mannen eruit stappen aan het einde van hun werkende leven? (Harde vraag, maar ik hoor niemand over het hoge aantal zelfdodingen bij oudere mannen.)

Financieel succes is helemaal geen ‘keuze’. Het is simpelweg niet voor iedereen weggelegd. ‘Iedereen rijk’ kan niet. Er kan er maar een de rijkste zijn. En ik betwijfel of de vier of vijf mannen die zijn verwikkelt in die miljarden-wedstrijd gelukkig zijn, of vooral ieder dag bang zijn om geld te verliezen.

Wist u dat stervende mensen vaak spijt hebben van hetzelfde? Ze betreuren dat ze niet hebben gedaan wat ze wilden doen. Dat ze te bang waren voor de mening van anderen.

Laat je niet gek maken door anderen. Laat jezelf niet koken.

Wouter de Koning, auteur, publicist

Woensdag Dwarsdag columns zijn openhartige verhalen met een randje, een ‘bite’ of een stimulans om positieve verandering in gang te zetten.