Woensdag Dwarsdag: Dood doet leven

In het begin is het leven ‘Four weddings and a funeral’ en als je ouder wordt keert dat om. Niet iets om treurig over te worden. Huwelijksfeesten zijn doorgaans minder leuk dan je hoopt en begrafenissen zijn minder droevig dan je vreest. Van huwelijksfeesten steek je weinig op, terwijl afscheidsbijeenkomsten bijna zonder uitzondering leerzaam zijn. En naarmate ze vorderen worden ze luchtiger, bovendien. Jammer dat ze zo laat in het leven pas talrijk worden.

En weer krijgt de Deense filosoof Kierkegaard gelijk: het leven wordt voorwaarts geleefd en achterwaarts begrepen.

Wat mij opvalt is dat het bij de waardering niet op grootse daden aankomt. Het belangrijkste is dat je er bent als het er om spant. Dat hoor je vaak. En dat je niet oordeelt over anderen. Want dat scoort hoog bij de uitvaart. Begrip hebben en geen oordeel. Ruimte geven.  Richting, maar met mate. Gevoel voor humor. En trouw in het nakomen van afspraken. En helemaal deugen hoef je ook niet, zolang je daar maar eerlijk over bent. Dan kunnen we er om lachen.

Met de komende uitvaarten in gedachten, breng ik daarom graag wat zaken onder de aandacht. Er lijkt reden om te werken aan ons vermogen om te vergeven. De hand over het hart te strijken.

Wij hadden daar thuis een ongeschreven regel voor. Als je diep gemeend aangaf dat het je speet, lag vergeving in de rede. Dat klinkt makkelijker dan het is. Het komt voort uit de gedachte dat we met straffen niet zoveel opschieten. Het laat diepe sporen na en is de geboortegrond van voortschrijdend onrecht. Wat dreigt is een keten van onaangenaamheden. Van stil en vaak ook scherp uitgesproken haat en nijd.

Het is opvallend hoeveel indruk het maakt als de benadeelde bij de rechter vraagt maat te houden bij de strafoplegging. Want straf, hoe verdiend ook, heeft zelden iemand beter gemaakt. En de kracht van helende vergeving wordt al te vaak onderschat.

We zijn, zo komt mij voor, in een periode van volksgerichten terechtgekomen. Onze afschuw lijkt te vragen om strenge straffen. Nederland hoort, anders dan gedacht, bij de strengst straffende landen van Europa.

Naast het formele strafrecht (dat vol waarborgen is) is er een stelsel ontstaan dat je kunt betitelen als ‘afgewogen uitsluiting’. Dat gaat bij een ongetelde meerderheid van stemmen. Vaak gebaseerd op onderzoek waarin klachten worden verzameld waarbij de anonimiteit van de klagers wordt beschermd. Wrekende gerechtigheid. Onze tijd is gekomen. De macht wordt op haar nummer gezet.

Bij dit alles wringt er iets. Hoe zit het met de rechten van verdachten? En zo ontstaat er in de rangen van de toeschouwers een steeds beter verstaanbaar gemompel. Klopt het nog wel wat we doen? Is de oneerlijkheid van het verleden wel gebaat bij de onmatigheid van ons straffen in het heden?

En kan het zijn dat we de helende kracht van vergeving missen? Is het misschien zaak de boodschap van de uitvaarten te verstaan? En zachtheid toe te laten die al te snel als zwakheid wordt begrepen.

Is het zaak wat langer stil te staan bij de terugkeer van de steniging in onze samenleving?

Harry Starren, spreker, publicist

Woensdag Dwarsdag columns zijn openhartige verhalen met een randje, een ‘bite’ of een stimulans om positieve verandering in gang te zetten.