Woensdag Dwarsdag: De kracht van kwaadheid

De kracht van kwaadheid

‘Laat het toch los’, ‘Je bent er niet verantwoordelijk voor, relax!’, ‘Maak je nou eens wat minder druk’ luidden de terugkerende en vaak ongevraagde adviezen die ik de afgelopen paar jaar regelmatig hoorde uit mijn omgeving, meestal uit oprechte betrokkenheid. Want ik maakte en maak me nogal kwaad of bezorgd over nogal veel (soms zo veel dat mijn geliefde me plaagt met de bijnaam ‘leedmagneet’).
De verontwaardiging over wat er mis is in onze maatschappij, in onze wereld, gepaard aan bezorgdheid over de impact op individuen herken ik bij veel anderen – jong en ouder, idealisten en pragmatici, bestuurders en werknemers, demonstranten en politici.
We zijn met best veel, als kwade en bezorgde burgers, als mensen die ons inzetten voor een betere samenleving: voor echte (jeugd)zorg, voor gelijkwaardigheid, voor recht, voor dienende in plaats van dwingende instituties, voor een robuuste democratie. Voor duurzaam leven op onze planeet, voor vrede op aarde… En we zoeken naar aanknopingspunten om constructief invloed uit te oefenen en dingen ten goede te helpen keren vanuit ons eigen kleine hoekje.

Woede → Onmacht → Creativiteit → Daadkracht

De adviezen om los te laten, roepen bij mij naast de gedachte ‘Makkelijk praten, als we dat allemaal doen verandert er niks’ ook de vraag op: moet ik inderdaad van die kwaadheid af? Is dat echt beter?

Mijn vermoeden dat het antwoord daarop ‘nee!’ is, werd bevestigd door de lezing Van woede naar hoop die ik bijwoonde. Rikko Voorberg, theoloog ‘in het wild’, activist en schrijver hield een volle zaal medezoekers bevlogen voor dat woede juist een startmotor kan zijn. Maar, voegde hij toe, zorg er dan wel voor dat je er je scheppingskracht aan toevoegt om er vorm aan te geven. Daarmee voorkom je dat het agressie of verbittering wordt, of je in frustratie blijft hangen. Zorg dus voor ‘creatief verzet’.

Woede en waarden

‘Woede is waardevol: woede is daar waar je waarden worden aangetast’ zei Voorberg, waarna hij Stéphane Hessel (1917-2013) citeerde, de Duits/Franse ambassadeur, schrijver en verzetsstrijder die de naziconcentratiekampen overleefde: ‘Verlies van verontwaardiging is verlies van je menselijkheid’. Het deed me beseffen dat we dankbaar mogen zijn voor onze woede, want die voorkomt dat we onverschillig worden en zet ons in beweging: de kracht van kwaadheid.
Daar voeg ik graag aan toe: de kracht van collectief in actie komen. Dat je samen echt sterker bent, ervaren we door steun van familie en vrienden in moeilijke tijden. In het samenwerken met fijne collega’s. In het aansluiten bij een politieke partij of beweging met geestverwanten. Door mee te doen met maatschappelijke initiatieven en vrijwilligersorganisaties.

Wees niet al te rechtvaardig

Door onderdeel te zijn van een ‘tribe’ kun je vaak meer voor elkaar krijgen, met aanvullende talenten en door het bij elkaar horen. Dat kan ook voorkómen dat we opbranden. Want laten we wel wezen, een teveel aan heilige woede zorgt ervoor dat we geen rust meer vinden. In het wijsheidsboek Prediker staat niet voor niets ‘wees niet al te rechtvaardig’ geschreven – ook een vorm van ‘schipperen als levenskunst’ dus. Want plezier, genot en speelsheid zijn belangrijke voedingsbronnen in ons leven. Balanceren tussen vreugde en verantwoordelijkheidsgevoel is daarom een serieus te nemen opgave.

Het ‘samen sterk’ ervaar ikzelf door het leven in een woongemeenschap met meerdere generaties als een soort dorpje in de stad, met huisgenoten die niet alleen mijn al te sterke gedrevenheid kunnen temperen maar met wie ik ook het leven kan vieren.
En bij De Vierde Golf, de beweging die – vanuit zorg over de rechtstaat en grondrechten de afgelopen pandemiejaren – als missie heeft om de pijlers van de democratie te helpen versterken via visievorming, publieke dialoog, politieke beïnvloeding en acties.

Daarom een ongevraagd advies van deze ervaringsdeskundige: zoek een ‘tribe’ die bij je past, met doelen waarvan jouw hart sneller gaat kloppen, en niet in het minst: met leuke mensen! Het zal niet alleen de wereld goed doen, maar ook jezelf. Dat is de mooie uitkomst van diverse wetenschappelijke onderzoeken naar geluk. Lees bijvoorbeeld deze twee korte stukjes daarover.

Kortom: genoeg mogelijkheden voor creatief verzet – voorwaarts!

Marret Kramer, Medeoprichter veranderkundig bureau Innova – Partners in Change, Purpose & Pleasure: voor vrouwelijke professionals van 40+ en voor zoekende young professionals en als spreker aangesloten bij Sprekersboom.

Woensdag Dwarsdag columns zijn openhartige verhalen met een randje, een ‘bite’ of een stimulans om positieve verandering in gang te zetten.