Verliezen om te winnen

Het is een veelgebruikte filmquote: ’Je moet verliezen om te leren winnen’. Uit psychologisch onderzoek blijkt dat in deze quote zeker een kern van waarheid zit. Mensen die tegenslag ervaren, blijken later sterker uit de strijd te kunnen komen.

Heel dichtbij een overwinning zijn, maar het net niet halen. Een van de bekendste voorbeelden van verliezen is de noodlottige tien-kilometer-rit van Sven Kramer in 2010. Heel Nederland zat huilend voor de buis. Psychologen Yang Wang, Benjamin Jones en Dashun Wang beweren in het wetenschappelijk blad Physics and Society dat dit soort momenten bepalend kan zijn voor het latere succes van een persoon. Een groot verlies stimuleert tot grote hoogten.

Het effect dat psychologen bedoelen, geldt niet alleen voor sporters, maar voor iedereen, aldus de BBC. Wetenschappers die in het begin van hun carrière tegenslag hadden, schreven later meer onderzoeken die impact hadden, dan wetenschappers die geen tegenslag kenden.

Een onderzoek onder kinderen toonde hetzelfde aan. Bij een steekproef van meer dan vijfhonderd mensen die een pagina in een encyclopedie hadden geschreven, bleek dat bijna de helft een ouder had verloren voordat ze twintig jaar oud waren. Kinderen die een ouder verliezen hebben een verhoogde kans op trauma en stress, maar dit kan ze beter laten presteren. Twee wereldberoemde voorbeelden hiervan zijn Paul McCartney en John Lennon.

Breken om te bouwen

Worstelen met de impact van een groot verlies en er sterker uitkomen is een effect dat veel wordt onderschat. Het effect wordt echter veel toegepast – en met succes – door gewichtheffers. Zij breken hun spierweefsel af, zodat het lichaam het kan herstellen en opbouwen. Ambitieuze mensen zetten op dezelfde manier verlies en teleurstelling om in motivatie.

Volle potentie

Om deze reden klinkt er dan ook kritiek op de aanpak om kinderen bij alles zo goed mogelijk te begeleiden. In een wetenschappelijk artikel uit 2012 genaamd Waarom talent trauma nodig heeft, beargumenteren de auteurs dat jonge atleten te weinig obstakels in hun ontwikkeling tegenkomen en daardoor niet hun volle potentie benutten.

Nou is het niet zo dat iedereen slechte ervaringen nodig heeft om beter te worden. Het brengt vaak niet meer dan een vervelend gevoel met zich mee. Maar het is geen slecht idee om je op die momenten af te vragen of je de ervaring ooit kan gebruiken om iets goeds mee te doen. Sven Kramer wist in ieder geval wat hij met zijn verlies moest doen. In de jaren na 2010 heeft hij meer dan twintig gouden medailles veroverd.