ThursDaily: Terra Syntrópica tovert bijna-woestijn om in vruchtbare oase

Hoop. Het lijkt soms ver te zoeken. Maar bij mijn peasmaker van deze week, António Coelho en zijn team van Terra Sintrópica, is het juist hoop dat mijn week kleurt.

Ik ben aan de slag in het droge en rotsachtige Portugese Mértola, waar het wekenlang 45 graden kan zijn en amper regent. En toch wordt hier gezond, lekker en biologisch voedsel geproduceerd op en manier waarbij de biodiversiteit en bodemgezondheid verbetert. Hoe dan, vraag je je af? Door syntropische landbouw, een methode waar ik deze week voor het eerst mee kennismaak.

Nee, syntropisch heeft niets te maken met ‘tropisch’, zoals ik eerst dacht. Het is een vorm van agroforestry, ontwikkeld door de Zwitser Ernst Götsch. In Brazilië heeft hij honderden hectare onvruchtbaar land weer extreem vruchtbaar gemaakt. Syntropische landbouw kan ik het beste omschrijven als een manier om zo snel mogelijk een biodivers voedselbos uit de grond te stampen dat de bodemgezondheid niet alleen herstelt, maar zelfs vergroot.

Groene oase in de woestijn
Toen ik een paar dagen geleden naar Terra Sintrópica wandelde, leek het wel of ik door een woestijn liep. Ik zie heuvels bedekt met zand, rotsen en wat kleine struikjes. Dit landschap is een schril contrast met wat je ziet als je bij Terra Sintrópica aankomt. In stroken staan bomen en struiken van diverse hoogten dicht op elkaar. Allen hebben ze hun eigen rol binnen het systeem. Tussen de rijen in staan verschillende groentesoorten. Er wordt zo vaak mogelijk gesnoeid en de biomassa blijft liggen om de bodemgezondheid te vergroten. Er wordt amper water gegeven en plagen zijn er bijna niet. Het oudste perceel, met al flinke bomen, staat er nog geen 4 jaar.

António boert sinds 2017 volgens deze methode in Mértola, een stadje liggend in een gebied dat (net als de helft van Portugal) in een rap tempo in woestijn verandert. António werd twintig jaar geleden verliefd op deze regio en besluit er biologische kruiden te telen en drogen voor de exportmarkt. Hij gebruikt in zijn teelt zwart worteldoek om onkruid te voorkomen en er is weinig aandacht voor de bodem. Na een aantal jaar merkt hij dat de productie steeds lager wordt. Hij gaat zich verdiepen in bodemgezondheid en komt uit bij permacultuur en syntropische landbouw, maar hij heeft eigenlijk geen idee of het ook in zijn omgeving zou kunnen werken. Hij durft uiteindelijk de stap te zetten en het zwarte plastic gaat definitief de deur uit.

Van plaag naar lekkernij
Nu in 2023 heeft Terra Sintrópica een winstgevende tuin en experimenteert het team er op los in de heuvels van Mértola. Deze staan vol met eucalyptus en acacia, welke hier als plaag beschouwd worden. Maar ook exoten kunnen een rol hebben binnen syntropische landbouw, mits ze functie hebben voor het systeem als geheel. De eucalyptus en acacia zorgen voor snel snoeibare biomassa om de bodem vruchtbaar te maken en voor schaduw voor kwetsbare soorten. En juist omdat ze snel groeien en overal zijn, kunnen ze ingezet worden om de inheemse bomen zoals olijf, amandel en carob, die simpelweg niet meer opgewassen zijn tegen de extreme condities, weer terug te laten komen.

António ziet Terra Sintrópica niet zo zeer als een project, maar als een continu proces waarbij de hele community betrokken wordt. Daarom zijn vrijwilligers en geïnteresseerden uit de hele wereld meer dan welkom. Ik leef een week mee met deze groep en maak kennis met zeer gemotiveerde vrije geesten; met muzikanten, een striptekenaar. Allen hebben ze gemeen dat ze hands on bij willen dragen aan een vruchtbare toekomst. Iedere dag lunchen we samen in het bijbehorende vegetarisch restaurant PREC. Hier worden lekkerbekken in contact gebracht met syntropische landbouw doordat de vruchten ervan letterlijk op het bord belanden. Ook wordt er door Terra Syntrópica voorlichting geven op scholen, waar kleine voedselbossen geplant worden om kinderen enthousiast te maken voor alles wat groeit en bloeit.

De urgentie voor het inzetten van syntropische landbouw is door klimaatverandering nergens zo groot als hier. Want op een andere manier wordt voedsel produceren door de barre omstandigheden binnenkort praktisch onmogelijk. Maar António en zijn team bewijzen niet alleen deze regio een dienst. Ze doen belangrijk voorwerk voor grote delen van de wereld die er snel hetzelfde voor zullen staan. António twijfelt er inmiddels overigens geen seconde meer over: deze methode werkt overal. En dát geeft mij hoop.