Supergenen: Waarom de natuur zoveel soorten voortbrengt

Een studie onder leiding van de UAntwerpen en de Universiteit van Cambridge heeft onderzocht waarom er zoveel verschillende soorten dieren en planten zijn.

In het Malawimeer in Oost-Afrika zwemmen meer dan achthonderd verschillende soorten cichliden rond, wat een soort baarsachtige vis is. Deze soorten stammen allemaal af van één gemeenschappelijke voorouder, en ze zijn allemaal ontstaan in de tijd die tussen de mens en de chimpansee zit. De soorten ontstonden daarnaast in één meer. Sommige vissen werden grote roofdieren, terwijl andere zich aanpasten om algen te eten, zand te zeven of zich met plankton te voeden.

Professor Hannes Svardal van de Universiteit Antwerpen en zijn collega’s gingen in het DNA van de vissen op zoek naar een verklaring voor hoe dat zo snel kon gebeuren, en hoe die nieuwe soorten ontstaan. Hierbij ontdekten ze dat sommige soorten vijf chromosomen hebben waarop een groot deel van het DNA is omgekeerd, een soort mutatie die chromosomale inversie wordt genoemd.

Wanneer dieren zich voortplanten, wordt hun DNA normaal gesproken herschikt tijdens een proces waarbij het genetisch materiaal van beide ouders wordt gemengd. Maar als een chromosoom wordt omgekeerd, wordt die vermenging in dat specifieke gebied geblokkeerd. Bepaalde combinaties van genen worden dan intact doorgegeven, generatie na generatie. Dit worden ook wel ‘supergenen’ genoemd.

Supergenen regelen vaak de eigenschappen die essentieel zijn voor de overleving en voortplanting, zoals gezichtsvermogen, gehoor en gedrag. Vissen die diep in het meer leven hebben bijvoorbeeld andere visuele vaardigheden nodig dan vissen die dicht bij het oppervlak leven. De supergenen helpen die speciale aanpassingen in stand te houden.

Chromosomale inversies niet voorbehouden aan deze vissen, zeggen de onderzoekers. Ze komen ook voor bij veel andere dieren, waaronder de mens. Ook worden ze steeds meer gezien als een bepalende factor in evolutie en biodiversiteit. ‘We bestuderen het proces van soortvorming al heel lang’, zegt Svardal. ‘Door te begrijpen hoe deze supergenen evolueren en zich verspreiden, komen we dichter bij het antwoord op een van de grootste vragen binnen de wetenschap: hoe het leven op aarde zo rijk en gevarieerd is.’

Voor meer informatie, klik hier.