Red het insect. We kunnen het!

De insectenpopulatie holt achteruit. Ook de zwaluw zou het daardoor zwaar te verduren hebben. Met de vinger wordt gewezen naar de landbouw door het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en bemesting. Maar wat kunnen we met elkaar doen, behalve insectenhotels neerzetten en zorgen voor bloemen?

De Groningse Ecoloog Jan Doevendans luidde begin juli de noodklok. Zwaluwen zouden bij bosjes sterven door de gifstoffen die worden gebruikt in de landbouw. Vooral jonge zwaluwen leggen het loodje. Volgens de ecoloog sterven de dieren door de massale insectensterfte. Per zwaluwnest zijn zo’n drie- tot vierduizend insecten per dag nodig en het wordt steeds lastiger die te vinden.

In meer dan een kwart eeuw verdween ruim 75 procent van de wereldwijde populatie aan insecten in beschermde gebieden, blijkt uit gegevens eind 2017. De informatie werd verzameld in 31 Duitse natuurgebieden. Wageningen Universiteit & Research (WUR) hield het rapport tegen het licht, want dit zou zomaar ook aan de hand kunnen zijn in Nederland. De resultaten zijn verontrustend. Vrijwel alle betrokken wetenschappers stelden dat het aantal insecten in Nederland de afgelopen jaren is afgenomen.

De onderzoekers vergeleken hiervoor onder meer gegevens van een groot aantal onderzoeksprojecten en soortgroepen. WUR duidde wel verschillen tussen verschillende insectengroepen. Populaties in (beschermde) natuurgebieden profiteren bijvoorbeeld wel van herstelmaatregelen in deze gebieden.

Boerenlandschap

De achteruitgang van soorten gaat met name onverminderd door bij populaties die leven in het agrarisch landschap. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit noemt de afname zorgelijk. WUR pleitte daarom voor herstelstrategieën.
Het is vervelend te moeten wijzen naar de boeren, maar het heeft vooral zin emissies van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen (insecticiden) nog verder terug te dringen. Het verbod op de neonicotinoïden alleen is niet genoeg. Nederland heeft daarnaast een uitzonderingspositie in Brussel waardoor nog Nederland door de hoge veedichtheid nog altijd meer mest uitrijden dan gemiddeld, terwijl fosfaat en stikstof ook effect hebben op het insectenleven.

Landelijke aanpak

Carola Schouten, minister van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid hecht waarde aan een integrale aanpak. ‘Werkendeweg moet ervaring worden opgedaan met duurzame aanpassingen in de landbouw en effecten daarvan voor landbouw en natuur’, zegt ze in een reactie op het WUR-rapport. Ze wil daarbij dat in de landbouwgebieden weer meer ruimte komt voor natuur en natuurlijke processen, zoals biologische bestrijders.

Ook denkt ze in ontwikkelingen richting ‘natuurinclusieve landbouw, de Nationale Bijenstrategie, het mestbeleid, het gewasbeschermingsbeleid , het Interbestuurlijk Programma en het provinciale natuurbeleid’.

Het is echter de boer die hierin het voortouw kan nemen. Waarom wachten? Ook de consument heeft een keuze. Het is zo makkelijk gezegd, maar die heeft wel de keuze voor biologisch. Schouten zegt: ‘Als consumenten dierenwelzijn en duurzaamheid belangrijke thema’s vinden, dan kunnen ze daar met hun eigen keuzes invloed op hebben’.

Landbouwakkoord

‘Maar als iedereen biologisch gaat eten dan is er niet genoeg voor iedereen’, wordt er vaak opgeworpen in discussies. Bovendien is het probleem voor de boer dat deze onder druk staat door grote bedrijven die de prijs bepalen. Er is weinig financiële ruimte voor verbetering. Ook is het verdienmodel nog geënt op de tweede wereldoorlog; veel produceren voor weinig. Dit levert spanning op tussen waarden als goedkoop voedsel en duurzaamheid. Daarom is het van belang dat aan een integrale aanpak wordt gewerkt. Of zoals het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) stelt: ‘Het tijd voor een Nationaal Landbouwakkoord’. Boeren, burgers en politici en maatschappelijke organisaties moeten de koppen bij elkaar steken om de kloof te dichten. Zo kan het niet langer.