Het is tijd dat je weer pronoïde wordt

De eerste keer dat het woord pronoia werd gebruikt was in de psychedelische tijden van de jaren zestig en zeventig. Het woord werd gebruikt na een bijzonder charismatische glimlach van de Amerikaanse dichter en schrijver John Perry Barlow. Maar wat is pronoia eigenlijk?

Pronoia is het tegenovergestelde van zijn bekendere tegenhanger: paranoia. Het is het gevoel dat de hele wereld stiekem erop uit is om je te helpen. Het is een samenzwering van het universum, ten gunste van jou. Maar het betekent meer dan dat. Jij bent namelijk zelf ook onderdeel van de samenzwering voor anderen.

In de lente van 1994 kwam het woord opnieuw in de media. In die tijd voelden de ‘zippies’ (Zen Inspired Pronoia Professional), een subcultuur van Boheemse, hedonistische Britten en Europeanen, zich verwant met het begrip pronoia. Zij wilden de wereld ‘besmetten’ met pronoia. Symptomen waren een plotseling opkomend gevoel van optimisme en de uitbraak van goede bedoelingen. De groep festival bezoekende, wild dansende, licht aangekoekte veteranen van de school des levens meende dat de theorieën over de oorsprong van het universum van Barlow – de door hen bestempelde Amerikaanse cyberhippie, absoluut een element moesten zijn van de vibe die ze in de vroege jaren negentig wilden voelen.

Hoewel je nu misschien denkt dat de zippies heel veel drugs gebruikten, is dat niet per definitie waar. Zippies zagen de geest als de belangrijkste verstrekker van de psychedelische, pronoïde ervaring. Ze grepen terug op de natuurlijke methodes die natuurgeneeskundigen en sjamanen in vroeger tijden gebruikten om hun geest te verruimen. Transcendente meditatie vormde de belangrijkste methode, en ‘traditionele’ drugs waaronder alcohol en tabak waren eerder uitzondering dan regel.

Het waren dan ook de zippies die met plezier besloten dat pronoia als het tegenovergestelde van paranoia door de wereld verspreid moest worden. Het begrip werd pas echt hip toen het Amerikaanse magazine WiReD in mei 1994 de Zippy-cultuur in Groot-Brittannië op de cover zette. De Zippy-definitie van pronoia werd breed uitgemeten over meerdere pagina’s. Pronoia was ook het perfecte concept voor alle Zippy’s die de zomer op de Zippy Pronoai Tournee gingen. Het zooitje ongeregeld bezocht zelfs de VS om hun pronoia-gedachte te delen. Ze vierden de oprechte, organische cultuur in Amerika met dansfestivals en samenkomsten van New York tot Californië. Wired noemde het de Woodstock van de jaren negentig. Hun inmiddels prehistorische website valt ook nu nog te bezoeken via www.pronoia.net .

Maar de tijd verstreek en toen het nieuwe millennium begon, raakten de zippies steeds meer vergeten. En met hen ook de pronoia. Dat is jammer, want net als gezonde paranoia, is een beetje pronoia in het leven best gezond. De beweging waarschuwde dan ook dat je niet té pronoia moest worden. Daar zou je irrationeel van worden. Maar goedgeaarde, vaardige pronoïde mensen zouden wel eens de sleutel kunnen zijn tot een betere wereld.