Parkinson is niet per sé een hersenziekte

Al toen de Britse arts James Parkinson tweehonderd jaar geleden de ziekte voor het eerst beschreef, benoemde hij de obstipatie die een van zijn patiënten had. Sindsdien zien artsen obstipatie als een van de meest voorkomende symptomen van Parkinson. Toch heeft onderzoek naar de ziekte zich steeds geconcentreerd op de hersenen, met name het verlies van dopamine-producerende neuronen en een eiwitklompje genaamd Lewy body. Maar in 2003 was er een doorbraak toen de Duitser Heiko Braak suggereerde dat Parkinson wellicht juist in de buik – en niet in de hersenen – ontstaat.

Parkinson in de darmen

Braak onderzocht de lichamen van Parkinsonpatiënten na hun overlijden. Daarbij trof hij klontjes alpha sucleine, ofwel Lewy bodies. Hij trof deze niet in de hersenen, waar onderzoek deze al vaker had gevonden, maar in de darmen. Hij vond aanwijzingen dat de ziekte weliswaar in de hersenen eindigt, maar in de buik begint. Sindsdien is er steeds meer bewijs gevonden dat deze theorie ondersteunt. Wellicht reizen de Lewy bodies via de nervus vagus (die de organen met de hersen verbindt) naar de hersenen. Maar als dat zo is, is de vraag: waarom doet het dat en hoe komen die Lewy bodies in de darmen?

Norovirus en Parkinson

Vorig jaar ontdekte Michael Zasloff dat alpha sucleine ook gevonden wordt bij gezonde kinderen nadat zij hersteld zijn van een infectie met het norovirus. Bovendien trokken deze eiwitten ook immuuncellen aan. Collega-onderzoekers zagen dat ook andere microben een alpha sucleine-reactie kunnen ontlokken. Eerder werd al bekend dat de darmflora van Parkinsonpatiënten anders is dan die van gezonde mensen en dat hun darmflora in dierproeven de muizen Parkinson gaf. Toch is nog niet exact bekend hoe dit systeem werkt en hoe deze Lewy bodies vervolgens in de hersenen komen. Het is niet alleen via de nervus vagus. Want zelfs als die zenuw operatief werd verwijderd, bleef de Parkinson zich ontwikkelen.

Ontsteking en Parkinson

Misschien speelt ontsteking van het darmkanaal dan een rol? Wellicht zijn er darmbacteriën die Parkinson doen ontstaan? Onderzoekers vonden een verband tussen darmontsteking en Parkinson. Mensen met een ontstekingsziekte aan de darmen bleken 28 procent meer kans te hebben op de ziekte. Door deze mensen een medicijn tegen de ontstekingen te geven, kwam Parkinson bij deze groep 78 procent minder vaak voor. Artsen denken dat het verband tussen de ziekte en darmontstekingen mogelijk bestaat door de reactie van het lichaam op ontstekingen. Een chronisch ontstoken darm veroorzaakt namelijk een verhoogde concentratie van alpha sucleine. Daarom wordt nu onderzocht of het geven van ontstekingsremmende medicatie het leven van Parkinsonpatiënten kan verbeteren.

Meer onderzoek naar Parkinson

Niet alle mensen met Parkinson lijden aan darmontstekingen. Dat betekent dat de twee wellicht samengaan, maar de ontstekingen niet noodzakelijk de ziekte veroorzaken. Om daar achter te komen is meer onderzoek nodig. Toch zijn de geleerden hoopvol. Onderzoeker Zasloff begon bijvoorbeeld het bedrijf Enterin, waarmee hij een medicijn maakt dat de opbouw van alpha sucleine in de darmen tegengaat. Zijn middel gaat niet de motorische klachten die gepaard gaan met Parkinson tegen, maar de obstipatie. Toch denkt hij dat hij daarmee mogelijk de effecten van de ziekte op het centrale zenuwstelsel kan herstellen of voorkomen.

Hoewel er veel bewijs is dat er een verband is tussen Parkinson en darmklachten, blijft het onduidelijk welk verband dat precies is. Andere onderzoekers vonden bijvoorbeeld ook alpha sucleine in de reukkolf van de neus. Parkinson zou dus ook in de neus kunnen ontstaan. De wetenschappelijke consensus is op dit moment dat Parkinson waarschijnlijk op meerdere plaatsen in het lichaam kan ontstaan. Dat kan de neus zijn, maar ook de darmen of een heel andere plek. Als ze dat weten, kunnen ze het ontstaan en ophopen van de alpha sucleine-klompjes of Lewy bodies beter tegengaan. Dan is genezing van Parkinson weer een stap dichterbij.