Nieuwe taal ontdekt: prairiehonds

De Amerikaanse professor Con Slobodchikoff werkt al dertig jaar aan het leren van een nieuwe taal. Hij ontdekte in zijn onderzoek de taal van een Noord-Amerikaans knaagdiertje de prairiehond. Tot op heden heeft hij al vijftig ‘woorden’ ontdekt.

Prairiehonden wonen in kleine ondergrondse dorpjes. Het zijn holdieren en ze zijn bijzonder sociaal. Als een roofdier het dorpje binnenloopt, meestal een hond, coyote of havik, beginnen ze onmiddellijk de buren te waarschuwen. ‘Daarvoor gebruiken ze het woord “chee”’, aldus professor Slobodchikoff. Het geluid heeft wel iets weg van die rubberen bijtdiertjes voor honden.

Toen Slobodchikoff begon met zijn studie naar de taal kon hij geen enkel verschil horen tussen het geluid voor een hond of een havik. Maar prairiehonden reageren op verschillende geluiden met verschillend gedrag. Zo kunnen ze juist rechtop gaan staan, of zich juist verschuilen in het hol. In sommige gevallen moet je de bedreiging goed in de gaten houden, in andere gevallen is het beter om je gewoon uit de voeten te maken. Slobodchikoff dacht daardoor dat er misschien toch een verschil zou zitten in het ‘chee’ van de prairiehonden, maar hij kon het gewoon niet horen.

Computeranalyse

Daarom verstopte Slobodchikoff en zijn medewerkers zich in de buurt van de prairiehonddorpjes en verschuilden zich in de bosjes. Zodra er een mens, hond of havik in beeld kwam, begonnen de microfoons op te nemen. Ze namen de ‘chees’ op die volgden op de aanwezigheid van de diverse bedreigingen. Daarna werden die opnames overgebracht naar een laboratorium en analyseerde een computer de geluiden. Elk geluid bestaat uit verschillende frequenties en boventonen, laagje op laagje gestapeld. De computer van Slobodchikoff deed metingen op die frequenties en scheidde het geluid in al zijn losse componenten. Hij ontdekte dat er clusters binnen die geluiden waren. Elk cluster had zijn eigen set frequenties en tonen. Prairiehonden hebben, met andere woorden, niet een roep voor ‘gevaar’ maar een gevaarroep voor ‘mens’, ‘havik’ en ‘coyote’. Sterker nog: de prairiehonden kunnen zelfs onderscheid maken tussen soorten die op elkaar lijken. Er zijn bijvoorbeeld andere woorden voor ‘tamme hond’ en ‘wilde coyote’.

Blauw mens, geel mens

Inmiddels kan Slobodchikoff zonder hulp van de computer horen wat de prairiehonden zeggen. Maar de chee-geluiden van de prairiehonden blijken nog veel geavanceerder te zijn. Tijdens de analyse van de geluiden merkte Slobodchikoff dat het geluid voor ‘mens’ duidelijk anders was dan de andere geluiden. Maar er bleek ook in het geluid voor ‘mens’ veel variatie te zitten. Slobodchikoff vroeg zich daarom af of de kleine diertjes misschien de bedreiging probeerden te omschrijven. Misschien omschrijven ze niet alleen dat er een roofdier is, maar ook wat de kenmerken zijn van het specifieke roofdier. Daarom verzon hij een test. Vier mensen liepen door het prairiehonddorpje, waarbij deze allemaal dezelfde kleding droegen, op een T-shirt na. Elk van hen liep vier keer door het dorp heen en droeg daarbij telkens een andere kleur T-shirt: blauw, geel, groen of grijs. Hij ontdekte dat de woorden in groepen konden worden ingedeeld, afhankelijk van welke kleur shirt de mensen droegen. Slobodchikoff was stomverbaasd. Wat hem echter nog veel meer verbaasde was dat verdere analyse erop wees dat er nog meer clusters te benoemen waren. De dieren brengen nog veel meer informatie over dan aanvankelijk werd gedacht. Slobodchikoff: ‘De dieren zeggen dingen als “hier komt een lang mens in het blauw” of “hier komt een klein mens in het geel”.

Het onderzoek van Slobodchikoff is inmiddels ook onder andere groepen prairiehonden herhaald, maar sommige wetenschappers trekken de resultaten toch in twijfel. Zij vragen zich af of de diertjes wel echt dingen beschrijven. Maar Slobodchikoff blijft overtuigd. Hij zegt wel dat het lastig is om een betrouwbare manier te vinden om dierencommunicatie te bestuderen. Prairiehonden kletsen namelijk de hele dag door, gewoon als onderdeel van hun normale sociale interacties. Wat dat allemaal betekent, zullen we misschien ook wel nooit weten.