Mensen te kort, banen te veel

‘We hebben Nederland veel te ingewikkeld gemaakt’ Dat zei Arno Visser bij zijn afscheid als voorzitter van de Algemene Rekenkamer. En dat is, ik neem het woord hier over, gebeurd met de beste bedoeling. Ga daar nou eens van uit.

Het is de wrange vrucht van de academisering van ons wereldbeeld. Het voelt een beetje als verraad dat ik mij langs deze lijnen uitspreek, want ik maak zelf deel uit van dat wereldbeeld. Ik ben er in opgegroeid en opgeklommen. Ik heb twaalf jaar gestudeerd en kon, met één collegekaart meerdere studies volgen. Ja wij boomers boften en wij boffen nog steeds.

Doelstelling was ‘Hoger onderwijs voor velen’ en hoe ‘hoger’ je opleidingsniveau des te beter het beloningsperspectief. Wie iets (ècht) uitvoerde stond in geld gemeten onmiddellijk op achterstand. Hoe verder van het primaire proces en de klant, des te beter de betaling.

Praten óver werk betaalt veel beter dan werk.

Cursussen over leiderschap vinden gretig aftrek, vakcursussen zijn goedkoper en lopen doorgaans matig. Áls we al weten hoe het moet (laat dat maar aan ons over) dan missen we de mensen om het daadwerkelijk te gaan doen.

De antropoloog David Graeber stelt dat zo’n veertig procent van het werk onzin is. Niks toevoegt en alleen maar in de weg zit. De kans dat het om hoogopgeleid werk gaat is levensgroot. We zijn rijk genoeg om ons dat te kunnen permitteren, maar het lastige is dat het de uitvoering in de weg zit. Dat komt omdat de onzin betrekkelijk ijverig wordt verricht. Aan motivatie ontbreekt het niet. Onzin met passie. Erger kan eigenlijk niet.

De samenleving is een verdienmodel geworden. Het problematiseren van oplossingen en compliceren van de uitvoering zijn geen waardenvrije activiteiten. Het gaat om een profijtelijke samenzwering van machtelozen. Radertjes in een groter geheel. Dat geheel kan niemand doorbreken. De cipiers zitten zelf ook gevangen. Harder werken maakt het erger.

We moeten, dat lijkt duidelijk, de weg naar de eenvoud hervinden. We zijn onze eigen vijand geworden. We zijn rijk, maar we hebben geen geld: de kosten zijn in bijna alle sectoren uit de hand gelopen. En de opbrengsten van onze inspanningen nemen niet toe, maar af. De arbeidsproductiviteit vermindert. En iedereen komt niettemin moe thuis. Doodmoe, want het voelt voor niemand goed.

Het vergt moed om te erkennen dat we in veel gevallen geen problemen hebben, maar het probleem zíjn. Om vaart te maken en perspectief te vinden, bepleit ik een selectieve staking. Dat we stoppen met onzin. Dat we alleen nog doen, wat helpt bij de uitvoering. Te beginnen in oktober. En dat we dan ontdekken dat we meer kunnen bereiken, als we nou eindelijk eens wat minder gaan ‘werken’.

Harry Starren, spreker & publicist

Tip: Meer weten over de zin of onzin van werk? Kom naar het evenement ‘Lekker aan de bak?’ op 22 november in Antropia, Driebergen. Meer informatie hier.