Medische tests als lego

Om erachter te komen of iemand in Angola zika of ebola heeft moet een laboratoriumassistent een speciaal daartoe geïmporteerde papieren test doen. Als die test niet werkt of beschikbaar is, zijn er geen andere opties. Maar nu is er een nieuwe, lego-achtige kit waarmee technici overal zelf tests kunnen maken. Beter nog: ze kunnen ze zelfs toespitsen op de lokale bevolking.

Ampli test

Het kleine kitje heet Ampli en gebruikt een soort bouwblokken die op verschillende manieren en met verschillende patronen met elkaar kunnen worden verbonden. Op die manier kan de kit van alles worden, van zwangerschapstest tot glucosetest en zelfs een test voor een specifieke ziekte of infectie. Zwangerschapstesten worden bijvoorbeeld gemaakt door een antistof toe te voegen aan een stukje papier dat vervolgens reageert met een hormoon dat zwangere vrouwen maken. Die reactie maakt dat het papier vervolgens verkleurt. Deze nieuwe blokkentest kan dezelfde test maken, zonder het papier vooraf voor te bereiden. Het kan ook testen doen die normaal gesproken in een reageerbuis worden gedaan, zoals testen waarbij drie chemicaliën bij elkaar moeten worden gevoegd om te zien of iemand zijn medicatie tegen tuberculose wel goed neemt. Met Ampli is er geen laboratorium nodig. De test kost bovendien nog geen euro.

Een eerste blokje is gemaakt om bijvoorbeeld bloed of urine van de patiënt te verzamelen. Een tweede blokje bevat een kanaaltje waar het materiaal doorheen kan vloeien. Het derde blok bevat onderdelen waarin reacties plaatsvinden waarmee het materiaal getest wordt. Nadat de blokjes in elkaar gezet zijn, kan de laborant een stukje papier tussen de delen plaatsen, de test doen en aflezen. Daarna kunnen de blokken gesteriliseerd en hergebruikt worden.

Jose Gomez-Marquez, mede-directeur van het laboratorium dat de test ontwierp, vertelt: ‘Er zijn allerlei soorten materiaalwetenschap die in deze test bijeenkomen’. De onderzoekers richtten zich als eerste op het ontwerpen van goedkope papieren tests. Maar terwijl zij door verschillende landen reisden, viel het ze op dat de lokale laboratoria erg klein zijn. ‘We noemen ze vader-en-moeder-labs. Ze zitten in de buurt en vallen net zo weinig op als het lokale buurtcafé in een Mexicaanse stad’ reageert Gomez. De laboratoria hebben maar weinig gereedschap en materiaal. Wat ze wel hebben is een laborant met technische kennis. ‘Dat betekent dat ik al dat materiaal helemaal niet hoef voor te bereiden en voor te verpakken.’

Testpapier

Regulier testpapier kan niet makkelijk worden aangepast aan de omstandigheden en past lang niet altijd bij de omstandigheden van een specifieke bevolkingsgroep. Een malariatest kan in India werken, maar in Kenia niet, omdat het verschillende types malaria zijn. Bovendien zijn de standaard papiertesten erg duur. Zo kan de veel voorkomende glucosetest, die diabetici na elke maaltijd moeten doen, ruim tien euro per test kosten. Deze nieuwe kit kan op een heel goedkope manier testen voor elke individuele patiënt maken. Het basispakket kost maar vijftig cent.

De ontwikkelaars van de test willen de test nu op grote schaal en wereldwijd beschikbaar maken. Ze werken daarom samen met de overheden van Chili, Nicaragua, Honduras en Senegal. Ook Spanje en de VS hebben interesse, want ook daar kunnen zelfs de best bevoorrade laboratoria nog niet zelf tests maken. Gomez besluit: ‘We hopen dat bij de volgende ebolacrisis, als de Amerikaanse en Europese artsen worden ingevlogen, de lokale laborant kan zeggen dat ze hun dure testen niet nodig hebben. Want ze hebben zelf met onze kit al een veel goedkopere, net zo goed werkende test gemaakt.’