Kinderen starten klimaatrechtszaken tegen overheden

In 2015 klaagden 21 jongeren uit de VS de overheid aan in verband met de klimaatveranderingen. In de rechtszaak claimde de groep dat de overheid het grondwettelijke recht op leven, vrijheid en eigendom van de jongste generatie had geschonden door het gebruik van fossiele brandstoffen te promoten, terwijl ze wist dat CO2-uitstoot de belangrijkste veroorzaker van de opwarming van de aarde is. Wereldwijd zijn er steeds meer van die zaken.

Een rechtszaak klinkt wat vergezocht, maar sinds het begin van die rechtszaak zijn er al heel wat successen geweest. Zo had de regering van Trump in hoger beroep gevraagd om de rechtszaak af te wijzen, maar dat verzoek werd geweigerd. De zaak vindt doorgang en komt eind oktober voor. Een van de betrokken jongeren, hij is twaalf jaar oud, zegt: ‘De federale overheid probeert ons de pas af te snijden, maar wij houden vol. We zijn optimistisch en we hebben het lef om te staan voor onze grondwettelijke rechten.’

De betrokken kinderen maken deel uit van een wereldwijde beweging van bezorgde burgers die ook een dergelijke zaak aanhangig maken. Zulke rechtszaken zorgen voor steeds meer casussen die dit soort activisme ondersteunen. Overheden zullen hierdoor op lange termijn meer moeten nadenken over hun verantwoordelijkheden bij de bescherming van hun bevolking tegen klimaatverandering.
Grondwettelijk recht op klimaat?

De jongeren in de Amerikaanse rechtszaak zijn op het moment allemaal tussen de elf en 22 jaar oud. Zij worden bijgestaan door een stichting, Our Childrens Trust. Die stichting is ook betrokken bij andere soortgelijke rechtszaken in de VS en daarbuiten. De advocaat van de kinderen meent dat zij recht hebben op een stabiel klimaat dat leven kan herbergen, zoals dat wordt geïmpliceerd in de grondwet van de VS. In de achttiende eeuw was er nog geen opwarming van de aarde of klimaatverandering. Daardoor staat dat ook niet expliciet vermeld in de grondwet. Maar de advocaat beargumenteert dat ambtenaren in de laatste honderd jaar steeds meer realiseerden dat hun energiebeleid de aarde schade toebrengt en dat zij daar desondanks toch mee doorgingen. Daarmee overtraden zij dus de grondwet. Het idee van life, liberty, and the pursuit of happiness (leven, vrijheid en het nastreven van geluk) zoals vastgelegd in de grondwet is betekenisloos als er geen levensvatbare planeet is. Bovendien meent hij dat de kinderen, als gevolg van het beleid in het verleden en door het huidige beleid van de overheid, onevenredig belast worden met de gevolgen. Dat zou dan discriminatie zijn.

Wereldwijde acties

Een van de redenen dat de kinderen denken dat hun rechtszaak succesvol zal zijn, is een beslissing van het hooggerechtshof van Colombia. Deze besloot dat een eerder verworpen rechtszaak tegen de overheid over klimaatverandering doorgang moest vinden. De kinderen meenden in die zaak dat de ontbossing van het Amazonegebied en de toenemende temperatuur hun grondwettelijke recht op een gezonde leefomgeving bedreigen. Maar het hooggerechtshof ging verder. Zij wezen het Amazonebos een juridische persoonlijkheid toe. Daarmee moet de overheid het bos als een persoon beschermen.

Dichterbij

Dichterbij huis lopen ook klimaatzaken. In België wordt op dit moment een zaak voorbereid en ook in Noorwegen werken de kinderen aan rechtszaken. Ondanks dat die kinderen elkaar niet allemaal kennen, zijn ze toch betrokken in een internationale, collectieve actie. Rechters in de VS kijken om die reden naar vergelijkbare zaken, zoals die in Nederland. Hier werd namelijk onsuccesvol betoogd dat de overheid geen verantwoordelijkheid draagt voor de gevolgen van hun beleid. Toen Urgenda in 2015 de overheid aanklaagde, stelde de overheid namelijk dat het probleem van klimaatverandering te groot is voor de overheid om te dragen. Maar daar gingen de rechters niet in mee en de aanklagers kregen gelijk. Het gevolg is bekend: de Nederlandse overheid werd verplicht op de uitstoot van broeikasgassen in vijf jaar met 25 procent te verminderen.

Als de Amerikaanse kinderen ook winnen, kan die overheid een vergelijkbare eis verwachten. ‘Klimaatverandering is vernietigend’, reageert een van de kinderen in de VS. ‘Het schaadt mij en mijn familie en het wordt alleen maar erger. Tenzij de overheid besluit om actie te ondernemen tegen de klimaatveranderingen in plaats van het te veroorzaken.’