Column: Nachtkracht

In mijn jeugd was ik amateurastronoom. Op de meest onmogelijke tijdstippen zeulde ik mijn spiegeltelescoop naar een donkere hoek in de tuin. De bolvormige sterrenhoop in Hercules, de Andromedanevel, de manen van Jupiter, de schijngestalten van Venus.

Ook al heb ik lange tijd geen oculair meer aan mijn oog gevoeld, nog altijd slaat mijn hart sneller als ik denk aan die hemelbestormende observaties. Zoals die zomer waarin de ringen van Saturnus zozeer naar ons toe kantelden, dat ze voor het oog verdwenen (de rand was te dun om nog door mijn kijker gezien te kunnen worden).

Tegelijk besef ik dat mijn hart onder de sterrenhemel vaak juist rustiger slaat. Nog altijd voel ik me onder het sterrendak namelijk erg op mijn gemak. Ooit was ik in Brazilië zó onder de indruk van de fonkelende sterrenrijkdom, dat ik op mijn rug ging liggen, en lange tijd niet doorhad dat ik in een mierenhoop lag. Niet zomaar mieren, maar roemruchte malaguetas, waardoor ik nog weken blaren had.

‘De kosmos doordringt ons van het vermoeden dat alles altijd in zekere zin al in orde is.’

Terwijl ik dit schrijf, merk ik dat mijn hart sneller slaat door dat besef dat het onder het ‘Sternenzelt’ zo rustig kan slaan. Waarom? Misschien omdat de kosmos ons doordringt van het vermoeden dat alles altijd in zekere zin al in orde is. Kosmos betekent immers zoveel als orde. Die orde hangt samen met de wijze waarop de natuurkrachten zich in de kosmos manifesteren. En met de manier waarop wij ons daar als mensen toe verhouden.

Of dat voor ieder mens geldt? Jaren terug gaf ik een lezing in het Amsterdamse bos. Het was tijdens de Nacht van de Nacht, waarbij op veel plaatsen de verlichting tijdelijk wordt gedoofd. Na de lezing maakte het publiek een speurtocht door het bos. Aan mij de taak hun op een open plek iets te vertellen over de sterrenhemel. Veel stadsmensen hadden die nog nooit bewust gezien. De Grote Beer, de Poolster, de W van Cassiopeia… Jong en oud keek met open mond naar boven. Ik kende die mensen niet. Maar onder de sterrentent waren we leden van een soort natuurlijke broeder- en zusterschap.

Dat is, denk ik, ook een verborgen agenda van een initiatief als de Nacht van de Nacht. Officieel gaat het over duurzaamheid en bewustwording over zogenaamde lichtvervuiling. Maar de impact van een samenzijn onder de sterren is niet te onderschatten. Een jaar of tien terug schreef ik een Pleidooi voor een tijdelijke wereldverduistering. Met als stelling dat zo’n regelmatige verduistering van stad en land kan bijdragen aan een nieuwe Verlichting. Noem het de kracht van de nacht of ‘healing by night’. Iedereen die wel eens met geliefden rondom een kampvuur onder een heldere hemel heeft gezeten, kan zich daar iets bij voorstellen.

Vorig jaar zomer was ik in Kopenhagen. Met mijn jongste zoon en tientallen anderen stond ik op de oudste nog in gebruik zijnde sterrenwacht van Europa, midden in de stad. Samen waren we getuige van een totale maansverduistering. Samen ondergingen we de geweldige schoonheid van een natuurverschijnsel dat zich met mathematische precisie voltrok. Stel dat we zulke en andere astronomische gebeurtenissen integreren in onze maatschappelijke agenda’s. En ze vieren en cultiveren. Het zou zomaar kunnen bijdragen aan meer onderlinge verbondenheid, minder stress en een gezondere hartslag.

Deze column verscheen in The Optimist magazine #187. Govert Derix is filosoof, adviseur en schrijver. www.govertderix.com

Foto: Jean-Pierre Geusens