Radicale Verandering: hoe we samen kunnen leven voorbij markt en staat

In de aanloop naar de nieuwste editie van Optimist magazine met het thema ‘radicale verandering’, schreef Jac Hielema namens Economy Transformers een visie op een andere manier van samenleven.

‘Heel bang zijn en toch doen.’ – Damaris Matthijsen, oprichter van Economy Transformers en auteur van het boek Vrij, Gelijk & Samenleven.

Je voelt aan alles dat het zo niet langer kan. De klimaatcrisis, woningnood, sociale polarisatie, burn- en bore-outs, bureaucratie en de eeuwige druk om te presteren. We zitten vast in systemen die steeds harder kraken. En tegelijk groeit het verlangen naar een wereld waarin we gewoon mens mogen zijn. Vrij, in verbinding, met betekenisvol werk en een plek die klopt. Rust en ruimte.

Maar hoe ziet zo’n wereld eruit? En hoe komen we daar?

Als schrijver van Het Vierde Scenario en deelgenoot van Economy Transformers onderzoek ik al jaren hoe we een samenleving kunnen vormen die mens- en Aardewaardig is. Vanuit liefde en vertrouwen. Ik zie vier scenario’s, vier fundamenteel verschillende manieren om samen te leven. En het goede nieuws? Iedereen kan een bijdrage leveren aan de totstandkoming van het vierde scenario door radicaal zichzelf te zijn.

De vier scenario’s of: hoe delen we de wereld?

In elk scenario draait het om de vraag: hoe gaan we om met de productiemiddelen grond, arbeid en kapitaal? Anders gezegd: hoe regelen we wonen, werken en elkaar mogelijk maken? Dat bepaalt alles.

Scenario 1 – De vrije markt

In dit scenario worden grond, arbeid en kapitaal verhandeld op de markt. Alles draait om geld verdienen en winst. De sterkste wint, de rest valt buiten de boot. De aarde? Die is een grondstof. De mens? Een productiefactor. Vrijheid voor sommigen, uitputting voor velen en die ene hele aarde.

Scenario 2 – De controlerende staat

Hier grijpt de overheid in. Alles wordt collectief geregeld: subsidies, regels, normen. Er is minder ongelijkheid én minder vrijheid. Creativiteit verstikt, systemen worden doel op zich. Je bent een dossier in een beleidscyclus.

Scenario 3 – Markt + staat = chaos

Welkom in de wereld van nu. Markt én staat proberen samen de boel draaiende te houden. Resultaat: regels op regels, formulieren, protocollen, systemen die niemand meer begrijpt. En toch glipt alles tussen onze vingers door. Klimaat, zorg, onderwijs, alles piept en kraakt.

Scenario 4 – De samenleving als levend organisme

En dan is er het vierde scenario. Hier nemen mensen zélf verantwoordelijkheid. Niet omdat ze moeten, maar omdat ze willen bijdragen. Grond, arbeid en kapitaal worden buiten markt en staat om onder elkaar uitgewisseld en aan elkaar toegewezen, in goed overleg.

• Grond wordt niet gekocht of verkocht, maar beheerd als gemeengoed.
• Arbeid is geen ruilmiddel, maar een vrije gave.
• Kapitaal stroomt niet naar rendement, maar naar wat echt nodig is.

En dan: wat is kapitaal eigenlijk? In diepste wezen is kapitaal liefdevolle creatieve geest. Dat het leven mogelijk maakt. Dat mensen en de landschappen waarin ze werken tot bloei brengt.

Want het gaat niet om economische groei, niet om concurrentie, maar om de aarde en elkaar mogelijk maken. Het gaat om verbinding, om relaties. Geen structuren die mensen kleineren, maar vormen die mensen groot maken.

Het is geen utopie. Het gebeurt al. In woongemeenschappen, voedselcoöperaties, lokale muntprojecten, burgerinitiatieven. Steeds meer mensen stoppen met zich aanpassen aan het bestaande en beginnen met het creëren van het nieuwe. Van binnen naar buiten. Vanuit liefde en vertrouwen.

Maar… is dat niet naïef?

Integendeel. Het is radicaal realistisch. Doorgaan op de huidige weg is pas naïef. We hebben geen nieuwe wetten nodig of nieuwe politieke leiders, we hebben een nieuw mensbeeld nodig. Jij bent geen consument of werknemer. Jij bent een scheppend wezen. Liefdevol. Meelevend. En samen zijn we tot veel meer in staat dan we denken.

Een toekomst die werkt – hoe dan?

In mijn werk met Economy Transformers bouwen we aan precies dat: plekken waar mensen samen leren leven, werken en organiseren. Waar we oefenen met vertrouwen. Waar we fouten mogen maken. Waar je voelt: hier kan ik ademhalen.

We werken met de zes sleutels van Samenlevenskunst:

• Ik ben – leef je eigen waarheid.
• Waarde – doe wat er echt toe doet.
• Eigendom – neem eigenaarschap en laat bezit los.
• Organisatie – werk samen op basis van gelijk.
• Relatie – verbind je open en eerlijk.
• Aarde – leef in afstemming met het leven zelf.

Deze sleutels openen een deur naar het vierde scenario. Als ideaalbeeld én als praktijk. Want als je het je kunt voorstellen, dan kun je het ook leven.

Jij bent nodig

Jongeren van nu staan niet op de drempel van een carrière, maar op de drempel van een nieuw tijdperk. De vraag is niet: wat wil je worden? Maar: wie wil je zijn – en met wie wil je samen leven?

Het systeem waarin we zitten is niet gebouwd voor wat er nu nodig is. Jij wel. De toekomst zit in jou.

De radicale verandering waar we naar verlangen begint niet morgen, maar nu. Niet bij de politiek, maar bij onszelf. Niet met grootse plannen, maar met kleine, moedige stappen.

Meer informatie: www.economytransformers.nl

Jac Hielema