Woensdag Dwarsdag: Red het kapitalisme van zichzelf

‘De vrije markt is een fictie’

Zodra ik elders ben, in binnen – of buitenland, bezoek ik een kerkdienst, een begraafplaats en ‘de markt’. Zo krijg je snel een beeld van de samenleving. De markt is fascinerend. De uitgestalde waar, de prijzen en vooral de bezoekers vormen het defilé. De vlootschouw. De markt is de plek waar vraag en aanbod elkaar ontmoeten.

De markt is een metafoor. Vraag en aanbod zijn alom aanwezig en daarom dus ook markten. Nu is er met markten iets vreemds aan de hand. Of iets gewoons, misschien. Eerst ontwikkelen zij zich, daarna komen zij in volle bloei, en daarna, daarna gaan zij ten onder aan hun succes, of liever gezegd aan het succes van enkelen. Markten worden – als je ze laat begaan – oligopolies en vaak zelfs monopolies.

Nederland is een oligopolie-land. Dat levert het beeld op van een welvarende economie, maar dat beeld is bedrieglijk. De prijsvorming is gunstig voor wie zich een plekje onder de zon hebben verworven, maar de barrières om zo’n plekje als nieuwkomer te verwerven zijn hoog. Probeer maar eens een bank te beginnen.

Zo ontstaat een wereld van insiders en outsiders. De insiders hebben het goed en de outsiders moeten op een houtje bijten. De marges liggen vast en worden alleen maar hoger en de consument is het haasje. Nu zou je verwachten dat de overheid er wat aan doet, maar dat is alleen in naam het geval. De overheid hobbelt achter de feiten aan en de lobby van de gevestigde bedrijven is sterk.

Zo zijn er nog maar een paar oliemaatschappijen. Dat verklaart de gelijkluidende brandstofprijzen. Dat geldt ook voor de energy providers. Voor de ziektekostenverzekeraars, voor de banken, voor de nutsvoorzieningen en de pensioenverzekeraars en krantenconcerns. We kunnen geen kant meer op. We hebben nog maar enkele telecomproviders. Het geldt ook voor luxe concerns die vele merken hanteren maar opgeteld nog maar in handen van enkelen zijn. Of neem de grote accountants en de grote farmaceuten. En de supermarkten en hun inkoopcombinaties.

Wat nodig is, is een opstand tegen de gevestigde orde. Onder de leus: ‘Red het kapitalisme van zichzelf’.

Harry Starren, publicist, spreker

Woensdag Dwarsdag columns zijn openhartige verhalen met een randje, een ‘bite’ of een stimulans om positieve verandering in gang te zetten.