Rechtszaken voor een beter klimaat

Rechtszaken zijn meestal niet erg positief nieuws, maar nu zijn zes Portugese jongeren uit één familie een zaak gestart tegen meerdere landen om klimaatverandering aan te pakken. Binnenkort buigt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zich over deze kwestie.

Op initiatief van de 23-jarige verpleegster Cláudia Agostinho, willen de jongeren de rechters ervan overtuigen dat de bosbranden die zich sinds 2017 elk jaar in Portugal hebben voorgedaan, een direct gevolg zijn van de opwarming van de aarde. Zij vinden dat ze door deze branden een gezondheidsrisico lopen en stellen vast dat ze daardoor reeds een verstoord slaappatroon, allergieën en ademhalingsproblemen hebben ondervonden, die door het warme weer worden verergerd.

Tegen 32 landen

De jongeren crowdfunden hun juridische strijd. Ze stellen dat de klimaatcrisis een belemmering vormt voor hun recht op leven, hun recht op respect voor hun privé- en gezinsleven en hun recht om niet gediscrimineerd te worden. Ze worden bijgestaan door een team van tien advocaten uit het VK. Ze maken hun zaak aanhangig tegen de regeringen van Oostenrijk, België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Kroatië, Litouwen, Letland, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Polen, Portugal, Roemenië, Rusland, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Turkije, het VK, Zweden en Zwitserland. Als ze succesvol zijn, zouden de regeringen wettelijk verplicht kunnen worden om hun emissiereducties op te voeren. Maar ook om hun overzeese bijdragen aan de klimaatcrisis aan te pakken, inclusief de wereldwijde emissies van hun multinationale ondernemingen.

Grote Kamer

Gearóid Ó Cuinn, van Global Legal Action Network (GLAN), de organisatie die Agostinho en haar familie ondersteunt, zegt: ‘Het feit dat de rechtbank deze zaak heeft doorverwezen naar de Grote Kamer, is een buitengewoon belangrijke ontwikkeling die laat zien dat klimaatverandering als een ernstige mensenrechtenschending wordt gezien.’ Hun zaak sluit zich aan bij andere klimaatgeschillen die de komende maanden voor de 17 rechters van de Grote Kamer moeten voorkomen, zoals die van een Franse burgemeester die actie onderneemt tegen het falen van zijn regering om de klimaatverandering aan te pakken. Hij is bang dat zijn stad op de lange termijn wordt bedreigd door overstroming als de zeespiegel stijgt. Een andere klimaatzaak betreft een groep dames op leeftijd, die actie onderneemt tegen de Zwitserse regering wegens het niet voeren van een adequaat klimaatbeschermingsbeleid.

Plastic

Deze zaken doen denken aan het Urgenda-vonnis, maar ook op andere gebieden wordt de rechter om een uitspraak gevraagd. Zoals in België, waar advocaten van de internationale milieuorganisatie ClientEarth samen met 13 ngo’s de Vlaamse overheid voor de rechter hebben gedaagd. Zij willen zo voorkomen dat de petrochemiereus INEOS in de haven van Antwerpen zijn grootste investering in plastic ooit doet. Het vormt het hoogtepunt van een langdurige juridische strijd van deze organisaties tegen Project One, zoals de naam luidt van het 3 miljard euro kostende project dat vlak naast een Natura 2000-gebied wordt gebouwd. Het betreft een ethaanfabriek waarin fossiel gas wordt omgezet in ethyleen, een van de bouwstenen van plastic. De impact op het klimaat, de natuur en de plaatselijke luchtkwaliteit zullen naar verwachting aanzienlijk zijn. In Nederland is Plastic Soup Foundation al geruime tijd bezig met een zaak tegen plasticproducent Ducor. In het verleden hebben milieuorganisaties en particulieren in de VS juridische wegen bewandeld, met succes. In 2019 zijn zowel een plasticfabrikant als een grote distributeur aangeklaagd wegens grootschalige vervuiling met plastickorrels.