Een onderscheiding als ultieme waardering

Sommige mensen betekenen veel voor de maatschappij. Bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk of baanbrekend onderzoek. Een koninklijke onderscheiding kan dan een kroon zijn op iemands werk. Emeritus-hoogleraar Sef Heijnen uit Rijen ging aan de TU Delft in november 2016 met pensioen en kreeg in april 2017 een Koninklijke onderscheiding voor zijn baanbrekende wetenschappelijk werk. Hij werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. ‘Dit is eigenlijk wel het hoogtepunt in mijn carrière geweest. Gewoon, omdat het zo onverwachts was. De waardering van de mensen uit mijn vak, ook internationaal, dat raakte me wel heel erg.’

Het werk van de vooraanstaand onderzoeker en biotechnoloog is dan ook van grote maatschappelijke relevantie geweest. ‘Ik wil wel benadrukken, dat het zonder mijn familie en collega’s niet gelukt was. Ik ben niet bescheiden, maar het zou te veel credit zijn als ik alle eer krijg, want uiteindelijk doe je het samen met je team. Ik weet hoe belangrijk je omgeving is’, zegt Heijnen.

Wetenschap en industrie

Heijnens carrière begon bij Gist Brocades in Delft, tegenwoordig de koninklijke DSM in Delft. Heijnen was altijd al gefascineerd door de grote stellages in de industrie. ‘Maar het feit dat ik in de biotechnologie terecht ben gekomen, is eigenlijk toevallig. Hoewel ik altijd interesse heb gehad in biologie, ben ik aan de TH Eindhoven afgestudeerd in scheikunde in 1973. Het is dat mijn hoogleraar zei dat ze een baan hadden bij Gist Brocades. Ik werkte bij het bedrijf allereerst aan productieprocessen van micro-organismen voor penicilline.’ Uiteindelijk speelde hij daar ook een belangrijke rol in de biologische afvalwaterzuivering.

Met de tijd ging de hoogleraar zich steeds meer verdiepen in metabolic engineering van industriële micro-organismen. Hij liet zich in de ontwikkeling van reactorprocessen niet beperken tot het reactorvat. Via berekeningen aan stofwisselingroutes kreeg hij inzicht in mogelijkheden om de productie te verbeteren. ‘Het is eigenlijk spelen met de samenstelling van de micro-organismen. Ik werk bovendien heel praktijkgericht. Voordat ik in het lab aan de gang ga, weet ik via berekeningen hoe het ontwerp er ongeveer uitziet.’

Leermeesterprijs

In 1988 werd hij hoogleraar aan de TU Delft, waar hij zich vooral bezighield met milieubiotechnologie, ook op het gebied van afvalwaterzuivering. Hiervoor werd hij gevraagd, iets wat tegenwoordig niet veel meer gebeurt. ‘Een leerstoel krijg je eigenlijk niet meer vanuit de praktijk. Wat eigenlijk jammer is. Ervaring krijg je juist op de werkvloer. Ik raad studenten ook altijd aan eerst de productieprocessen te bekijken in het bedrijf waar ze aan de slag gaan’, zegt Heijnen.

Dit bleek een verfrissende aanpak te zijn waarmee hij de academische wereld wist te verbinden met de industrie. Voor zijn wetenschappelijke prestaties kreeg hij onderscheidingen als de DSM ChemFerm Award en de Akzo Nobel Science Award. Professor Heijnen wordt bovendien niet alleen als baanbrekend onderzoeker gezien, maar ook als een enthousiast en inspirerend docent. Hij werd door zijn studenten en collega’s zeer gewaardeerd. Hiervoor ontving hij in 2002 de TU Delft Leermeesterprijs. In 2014 ontving hij ook nog de Zilveren Zandloper Onderwijsprijs vanuit de Nederlandse Biotechnologische Vereniging.

Heden

‘Eigenlijk heb ik elke zeven jaar een beetje mijn focus verlegd. Puur om te kunnen doen, waar ik blij van werd’, zegt Heijnen. En dit legde hem geen windeieren. Sinds 2008 is Heijnen ook lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Dit netwerk probeert de wetenschap onder de aandacht van het grote publiek te brengen en brengt adviezen uit. De wetenschapper werd voorgedragen in 2008, toen hij eenmaal zijn sporen had verdiend. ‘Mijn rol is bescheiden. Ik word af en toe gevraagd voor adviescommissies binnen het domein Natuur- en Technische Wetenschappen. Momenteel werkt hij aan een boek met een aantal collega-wetenschappers. Heijnen: ‘Hiermee willen we bruggen slaan. Het is een handreiking aan de industrie, zodat zij processen met micro-organismen efficiënt in de praktijk kunnen brengen. Hoe schaal je op vanuit het lab? Wij vertellen hoe je het beste te werk kunt gaan. Er valt nog wat te behalen. Vanuit duurzaamheidsperspectief is de aanpak relevant voor de chemische industrie namelijk.’