Nooit eerder was de mens zo rijk, veilig en gezond, maar toch haastten we ons de afgelopen jaren van crisis naar crisis. In hun boek Verslaafd aan oneindigheid laten Walter Breukers en Jaap Godrie zien dat het hoog tijd is om het eindige te omarmen.
DOOR: JESSIE EICKHOFF
Onze verslaving aan oneindigheid komt niet als een verrassing, vertelt Jaap Godrie. ‘Al eeuwen groeit deze verslaving. Als je oneindige wensen hebt, ga je het huis opstoken waarin je zelf woont.’ Pandemieën, overstromingen en gortdroge zomers zijn slechts enkele symptomen waarmee we tegenwoordig worden geconfronteerd.
Als je oneindige wensen hebt, ga je het huis opstoken waarin je zelf woont.
Toch is het volgens hem niet eerlijk om onszelf hier de volledige schuld van te geven. ‘Het concept is in onze samenleving gesleten, je kan er niet of nauwelijks afstand van nemen. In de kunsten zien we het streven naar ultieme schoonheid, in de economie zien we het streven naar oneindige winsten en in de medische wetenschappen zien we het streven naar eeuwig leven.’
Angst
‘Onbewust was dat misschien de reden dat ik biomedische wetenschappen studeerde’, vertelt Walter Breukers. ‘Als kind was ik soms bang voor de dood. Om deze angst te sussen, zocht ik naar oplossingen.’ Het hiernamaals was één van deze oplossingen. ‘Als er een hemel is, is het bestaan niet eindig. Of nog beter, wat als we mensen eeuwig op aarde kunnen laten leven?’
Gedurende zijn studententijd kwam Breukers tot het besef dat het ontkennen van de eindigheid niet de oplossing is. Tijdens de vele gesprekken met zijn studievriend Godrie kwam hij tot de conclusie dat we anders met deze angst kunnen omgaan. ‘We moeten erkennen dat dingen nou eenmaal eindig en begrensd zijn, binnen dat idee handelen en er de rijkdom van zien.’ Toch is dit niet makkelijk vindt hij. ‘Hiervoor moeten we afstand nemen van het oude denken en ruimte maken voor iets nieuws. Dat proberen we in dit boek te doen.’
We moeten erkennen dat dingen nou eenmaal eindig en begrensd zijn, binnen dat idee handelen en er de rijkdom van zien.
‘Wij zijn sinds onze studententijd bezig deze manier van denken te ontwikkelen’, vervolgt hij. ‘Daarvoor combineren we de academische wereld met de wereld van de kunsten.’ Zo deed Godrie zowel geschiedenis als de kunstacademie en het conservatorium, terwijl Breukers zowel filosofie als biomedische wetenschappen studeerde. Bovendien volgden zij samen een honours program met extra vakken uit andere disciplines.
Veelheid
‘In al ons werk combineren we onze diverse achtergrond om na te denken over thema’s van deze tijd. Het woord veelheid past bij ons.’ Van het geven van advies aan raden van bestuur tot het ontwikkelen van theatrale presentaties. Van het maken van kunstwerken tot het meedenken met architecten. Ze houden zich niet aan de klassieke hokjes.
Ook in Verslaafd aan oneindigheid valt de wereld van de kunsten samen met de academische wereld. Zo staan er in elk hoofdstuk schilderijen van Godrie. Bovendien wordt de lezer op een humoristische wijze aangesproken, doordat Oneindigheid het hoofdpersonage is. ‘Wij zochten een creatieve manier om dit verhaal te vertellen’, vertelt Godrie. ‘Waar je bij normale non-fictie de lezer niet zomaar vanuit jezelf aanspreekt, konden wij dit wel doen via dit fictiepersonage.’
Tijdens het verhaal vliegen de emoties van Oneindigheid op en neer, hij lijkt wel manisch depressief. ‘Deze stem geeft de lezer woorden om onze vreemde tijd te duiden. Steeds meer mensen twijfelen of we wel de goede kant opgaan, maar zien geen alternatief.’ Volgens Breukers en Godrie is er een nieuwe manier van denken nodig om op deze alternatieven te komen.
Andersdenken bevorderen
‘Om andersdenken te bevorderen, valt er nog veel te winnen binnen onze maatschappij. Zo is onze samenleving te veel gericht op specialisatie’, meent Godrie. ‘Dat terwijl specialisatie niet goed werkt om creativiteit te bevorderen. Juist als je meerdere disciplines beoefent, ben je beter in staat om van perspectief te wisselen en tot nieuwe ideeën te komen.’
Juist als je meerdere disciplines beoefent, ben je beter in staat om van perspectief te wisselen en tot nieuwe ideeën te komen.
Dit gaat al mis in het onderwijssysteem, vindt Breukers. ‘Leren is tegenwoordig één grote vorm van specialiseren. Waar op de basisschool het aanbod nog heel breed is, wordt dit almaar specifieker. Op de middelbare school kies je een vakkenpakket, daarna een opleiding en binnen deze studie selecteer je nogmaals een richting. Als kers op de taart ga je in je werkende leven vaak steeds verder dezelfde kant op.’
‘Het lijkt wel alsof je na je studietijd gevangen zit in je diploma, terwijl je in een leven zoveel prachtige dingen kunt doen’. Hij vindt dat organisaties hier een grote rol in spelen. ‘Werkgevers zouden hun werknemers opleidingen moeten aanbieden om zich radicaal te verbreden: een studie Japanse houtsnijkunst, radicale mycologie of Hongaarse volksmuziek. Nieuwe ideeën komen uit de meest onverwachte hoeken.’
Organisme
Organisaties zouden zich volgens Breukers ook anders moeten inrichten. Niet als star organogram, maar juist als organisme. ‘Door wat je eet krijg je voedingsstoffen in je bloed. Dit komt vervolgens in je hele lichaam terecht’, vertelt Breukers. ‘Geen één afdeling wordt overgeslagen.’ Hij voegt hieraan toe dat hetzelfde geldt voor ons ecosysteem. ‘Als we organisaties op dezelfde manier inrichten, is er meer ruimte voor creativiteit en flexibiliteit.’
‘Dit zijn slechts een paar voorbeelden om ons leven op een rijkere manier in te richten. Met de jaren krijgen we aangeleerd om minder ruimte te maken voor flexibiliteit, nieuwsgierigheid en empathie’, vertelt Godrie. ‘Deze rijkdom is echter gewoon voorhanden, het is de hoogste tijd dat we deze leren omarmen.’
Deze rijkdom is echter gewoon voorhanden, het is de hoogste tijd dat we deze leren omarmen.
Foto: Leonard Walpot
Reacties