Zelfherstel door de natuur

Als je het aan Ed Smit, ondernemer en oprichter van het platform Eatthis.info vraagt, begint natuurherstel bij het herstel van de mens.

DOOR: ED SMIT

We kunnen onszelf niet wegcijferen wanneer we de natuur willen herstellen. Zo werkt de overlevingsdrang van een soort nou eenmaal. COVID maakt duidelijk dat wij als mensheid niet zo heel veel anders zijn dan welk ander organisme dan ook. Wanneer alles wegvalt, blijven voortplanting, voeding en bescherming (lees: gezondheidszorg) over. Restaurants, bioscopen, musea, theaters, alles wat ‘niet-essentieel’ is, kan van het ene op het andere moment in lockdown gaan, ook de scholen. Terug naar de basis dus. Voortplanting houden we voor het gemak even buiten beschouwing, daar beleven we – in tegenstelling overigens tot vrijwel alle andere organismen – nog altijd plezier aan. Toch?

De basis

Juist al dat andere is zo belangrijk voor de mens. Onderwijs, cultuur, muziek… Wanneer we het daarover eens zijn, zullen we er met elkaar voor moeten zorgen dat eerst de basis goed en gezond is. Wellicht een inkoppertje, maar als het echt zo eenvoudig is, waarom handelen we hier dan niet naar?

Focus op de essentie dus, voeding en bescherming. Om bij die eerste te beginnen: het spreekt bijna voor zich dat we de weg terugvinden naar waar we vandaan komen. Een voedingspatroon waarin veel meer nadruk ligt op de consumptie van (verse) groenten en fruit. Het mooie aan deze eenvoudige maar o zo belangrijke constatering is dat we onszelf een dubbel plezier doen door meer groenten en fruit te consumeren. We dragen namelijk door gezondere voeding bij aan preventieve gezondheidszorg door een vermindering van welvaartsziekten als diabetes, hart- en vaatziekten en obesitas.

Een belangrijke les van Covid is dan ook dat gezonde voeding bovenaan elke maatschappelijke en politieke agenda thuishoort. Zodat we als regelrecht gevolg van betere voeding (weer) op weg kunnen naar een veel meer preventieve in plaats van curatieve gezondheidszorg. De natuur als apotheek. Ziekenhuizen moeten aan het eind van de keten staan, daar waar ze horen. Alleen dat verlaagt de druk op de gezondheidszorg.

Groeten en fruit

De conclusies zijn duidelijk. We mogen ons beter voeden, de maatschappij en de politiek dienen hier een veel proactievere rol in te vervullen. Onze gezondheidszorg richten we voortaan in met preventie als vertrekpunt. Dat betekent wel een rigoureuze wijziging van ons voedingspatroon. Dat vereist dat er voor iedereen voldoende groenten en fruit geproduceerd kan worden. En dat brengt mij geleidelijk aan op die meer voor de hand liggende wijze om de titel van dit betoog uit te werken.

De mens kan zich het beste beschermen door zich te voeden met dat wat van nature zo bedoeld is. Groenten, fruit en af en toe een stukje vlees. Onze voorouders waren flexitariërs. Evolutie heeft ervoor gezorgd dat elk organisme, op basis van zijn habitat en het daarbij horende voedingspatroon, in staat is om zichzelf in stand te houden. Feitelijk geldt dat ook voor de natuur in zijn geheel. ‘De natuur’ is eenvoudigweg een optelsom van alle componenten die deel van haar uitmaken.

Dit betekent dat we de natuur, waar mogelijk, vooral met rust moeten laten, autonoom moeten laten handelen. Zoals gezegd, alle componenten maken de natuur tot wie ze is, waarbij de mens als enige dissonant gezien kan worden. Eenvoudigweg omdat de mens zijn intelligentie inzet om zijn plaats en rol in die natuur te bepalen. Alle overige organismen vervullen hun rol doorgaans op basis van instinct of nog basaler, op basis van toeval. Het bestaan van hiërarchische levenscycli is een evolutionair gegeven en die kwamen pas onder druk te staan toen de homo sapiens op het toneel verscheen.

‘We moeten kiezen voor een optie waarbij de natuur het vertrekpunt van denken is.’

Ruimte voor de natuur

Kortom, ‘zelfherstel door de natuur’ laten we bij voorkeur vooral aan die natuur zelf over. Zonder daar een rol in te willen vervullen. Dat is het ideaalplaatje en in veel gevallen niet haalbaar. Maar het zou wel het streven kunnen of zelfs moeten zijn. Om deze reden is het van belang om zoveel mogelijk ruimte over te houden voor echte natuur. Het land waar ik alweer twintig jaar woon, Costa Rica, leert me elke dag het belang van deze constatering.

Tegelijkertijd is er de noodzaak om terug te keren naar de oorsprong. De mens kan zich, zoals gezegd, beter voeden met voornamelijk groente en fruit. De productie daarvan kunnen we invullen middels permacultuur en voedselbossen dan wel via de meer gangbaar geworden manier, met gebruikmaking van allerlei grond- en hulpstoffen die niets met de natuur te maken hebben. In casu, de wat we nu kennen als traditionele intensieve landbouw waarbij het gebruik van onder meer pesticiden en kunstmest gerechtvaardigd wordt omwille van hogere opbrengsten en winsten. Dat lijkt me een doodlopende weg.

Wanneer we de natuur vrij spel willen geven, is het onmogelijk om een groeiende wereldbevolking te voeden wanneer we kiezen voor permacultuur en voedselbossen. Die optie draagt hooguit bij aan een oplossing, maar is geen oplossing voor het probleem an sich. We moeten dus kiezen voor een optie waarbij de natuur het vertrekpunt van denken is, maar waarbij zo efficiënt mogelijk gezond voedsel geproduceerd kan worden. Hoe efficiënter we dit doen, des te meer ruimte er zal overblijven voor die natuur die door ons zoveel mogelijk met rust wordt gelaten.

Voortrekkersrol

Op de vraag of dat kan, is het antwoord even eenvoudig als misschien verrassend. Ja, dat kan. Groente kan (en wordt) grootschalig efficiënt geproduceerd. In indoor farms en in kassen. Dat noemen we Controlled Environment Agriculture. Nederland is in dit wereldwijde speelveld wat Silicon Valley is in de digitale wereld: we hebben een voortrekkersrol. Productie waarbij water en meststoffen door de plant worden opgenomen of worden gerecirculeerd, ziekten en plagen die worden bestreden met natuurlijke vijanden (afkomstig uit de natuur, het vertrekpunt van denken) en een energiegebruik dat zelfs positief kan zijn. Dat alles is mogelijk en wordt grootschalig toegepast. De gemiddelde consument heeft vaak geen idee wat in Nederlandse kassen gebeurt, terwijl de kwaliteit van die kasgroenten wel te vertrouwen is.

Wanneer de mens zijn (voedsel)boontjes zelf dopt, geven we de natuur de kans zichzelf te herstellen. Met zo min mogelijk menselijke interventie. En laten we tegelijkertijd proberen diezelfde natuur onze gids te laten zijn in de productie van zoveel mogelijk gezondheid op een zo beperkt mogelijke oppervlakte. •

Ed Smit is verbinder en ondernemer in de tuinbouw en in het toerisme, opererend vanuit Costa Rica. Hij is de motor achter ‘The Green Circle’, de meest duurzame ervaring in het groenste land ter wereld en de oprichter van het platform www.eatthis.info.