We kunnen de aarde niet bezitten,’ zeiden de indianen, ‘we hebben haar te leen van onze kinderen.’ Ook volgens Rudolf Steiner – de grondlegger van de biodynamische landbouw – past het niet bij de aard van grond om ermee te handelen en speculeren: ‘Grond is essentieel anders dan een machine of gebouw omdat het niet door mensen is geproduceerd.’ Geïnspireerd op dit gedachtegoed is in 1978 Stichting Grondbeheer opgericht. Anno nu blijkt het vrijmaken van grond de oplossing voor bedrijfsopvolging en herstel van biodiversiteit en klimaat. De stichting viert volgend jaar haar 40ste verjaardag. In de afgelopen vier decennia heeft ze met schenkgeld landbouwgrond vrijgemaakt. Vrije grond betekent dat het geen persoonlijk eigendom meer is. Biodynamische boeren en tuinders pachten het zolang zij willen en daarna geven zij het stokje door aan hun opvolger. Zonder schuldenlast op de grond en met een betaalbare pachtprijs, hebben de biodynamische ondernemers voldoende speelruimte om een agrarisch ecosysteem te ontwikkelen dat voedsel produceert en tegelijkertijd de natuurlijke balans van grond, biodiversiteit en klimaat kan herstellen. Het werk van Grondbeheer is actueler dan ooit. Enerzijds is landbouwgrond in acuut gevaar. Wereldwijd – dus ook in Nederland – kampen boeren met verstuiving, uitspoeling en landverschuivingen die te