Voorlevers – Conferentie over de systeemverandering

The Optimist 21 dec 2023 Samenleving

In een prachtig park in Driebergen ligt Antropia. Meer dan honderd voorlevers komen hier samen op 16 november 2023. Aanleiding voor deze conferentie is het nieuwe boek van Jelleke de Nooy van Tol dat de ‘Voorlevers van de nieuwe samenleving’ zichtbaar maakt.

DOOR: ANNELIEKE VERKERK, SANDRA BARTH EN JELLEKE DE NOOY VAN TOL

‘Hoop… is niet de overtuiging dat iets goed zal aflopen, maar de zekerheid dat iets er toe doet ongeacht de afloop’ (Vaclav Havel).

Een dag voor en door voorlevers

Er zijn vele duizenden voorlevers in Nederland, die ieder bij een netwerk of beweging horen. Samen met The Optimist Media geeft de kerngroep van de dit jaar gestarte ‘beweging van bewegingen’, genaamd Welvaart, Welzijn en Welbevinden (WWW), deze dag vorm en inhoud.

Nynke Visser, inspirerend dagvoorzitter samen met Remi-Armand Collaris, neemt ons in een visualisatie mee naar het jaar 2123, 100 jaar van nu. In wat voor wereld wens je dat jouw nakomelingen of andere familieleden dan leven? Door in hun schoenen te stappen, halen wij een tastbaar beeld op van hoe het kan zijn.

Waar sta jij in de transitiebeweging?

Aan de hand van het 2-lussenmodel van Margaret Wheatley geeft Annelieke Verkerk een uitnodigende presentatie over de verschillende rollen (naar Jan Rotmans) die voorlevers kunnen vervullen. Zij maakt het heel concreet door zes willekeurige mensen uit het publiek op het podium te vragen en hun een rol toe te dichten. Of je nu een Koploper/Pionier bent of een Verbinder, Bouwer of Sloper, Kantelaar of Volger (of een combinatie hiervan), ieders bijdrage is aanvullend en onmisbaar in het geheel. Wij leven niet meer in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk: wij bevinden ons aan het eind van de levenscyclus van het huidige dominante systeem. Wij bouwen de brug naar een andere wereld terwijl wij er overheen lopen.

De beweging wordt zichtbaar!

Jelleke de Nooy van Tol verzorgt een kernachtige keynote speech, waarin zij laat zien wat er allemaal gebeurt in Nederland. Als vroedvrouw van de nieuwe samenleving wil zij de conferentie vooral door voorlevers laten invullen.

Jelleke schreef haar boek niet zomaar. Zij was van 2004 tot 2021 de drijvende kracht achter de Transitiemotor, een beweging van meer dan honderd organisaties die streven naar een duurzame en rechtvaardige samenleving in 2030. De WWW ’beweging van bewegingen’ is daar een vervolg op.

Deze dag staat niet op zichzelf. Er vinden veel soortgelijke evenementen plaats die op elkaar voortbouwen en elkaar versterken. Bij de Klimaatmars op 12 november 2023 waren 85.000 mensen op de been. Jelleke associeert die energie met de musical Les Misérables; die gaat ook over vrijheid, gelijkheid en broederschap. Jelleke zingt het toepasselijke lied.

Hoor je het zingen op de straat.
Hoor je het zingen op het plein.

Van al die mensen die verdommen om nog langer slaaf te zijn.

En het kloppen van hun hart
klinkt als een trom die nooit verstomt.

Vol van verwachting van een wereld die morgen komt!

Les Misérables

Transition twenties: via houding en cultuur naar systeemverandering

Waar de twintiger jaren van de vorige eeuw bekend stonden als de ‘roaring twenties’, zitten wij nu in de ‘transition twenties’, het decennium van de actie. Wij komen uit een tijdperk waarin de mens centraal staat (het antropoceen) en gaan naar het symbioceen, waarin wij meer in symbiose met elkaar, met de natuur en de aarde gaan samenleven. Wij zitten nu in een tussentijd. Er begint al veel zichtbaar te worden, maar het meeste is nog aan het ontkiemen. De grootste verandering begint in de houding van mensen en in de cultuur van de samenleving. Zodra dit zich gaat uiten in gedrag, volgt automatisch een systeemverandering, omdat we allemaal anders zijn gaan denken en doen.

Natuur als eerste economie

Jelleke geeft de deelnemers een perspectief mee, dat ook door Kees Klomp is verwoord: de eerste economie is die van de natuur en de aarde. Die moet leidend zijn. Daarna volgt de tweede economie: die van de mens en zijn sociale omgeving. En als laatste volgt de derde economie, die van de geldsystemen die dienend behoren te zijn aan de andere twee.

De quote van Arundhati Roy, zegt Jelleke, is inmiddels achterhaald. Die andere wereld is er al voor een groot deel. Zij hoort haar niet zacht fluisterend, maar hard roepend dankzij alle voorlevers! Er is een ‘system of influence’ aan het ontstaan dat als organen in een lichaam – verschillend, nodig en complementair – in alle geledingen van de samenleving zorgt voor beweging naar een natuurinclusieve economie.

De WWW ‘beweging van bewegingen’ ondersteunt deze voorlevers om elkaar te vinden en die systeemverandering te bewerkstelligen.

’Voorlevers – Conferentie over de Systeemverandering: inspirerend, inhoudelijk goed en verbindend naar elkaar. Als systeemveranderaar en in mijn eigen geval innovator en bouwer kan je je soms heel eenzaam voelen. En dan is het een echte hartversterker als je tijdens zo’n dag kan ervaren dat je niet de enige bent en je MET elkaar de klus kan klaren.’ – Franke Remerie’

Panelgesprek

De gemene deler onder de voorlevers: vanuit een positieve instelling werken zij bewust aan een samenleving die ecologisch en sociaal in balans is. Onder de bezielende leiding van Remi-Armand Collaris komt het panel tot mooie concrete voorbeelden.

Volkert Engelsman, voorheen CEO Eosta en mede-oprichter van de Robin Food Coalition, is een voorloper op het gebied van true pricing. Hij werkt aan een brede volksbeweging waarin zij met meer boeren gaan zorgen voor duurzaam eten en waar biologisch de norm wordt. Met het Nationale Piskijker Programma wil hij bijdragen aan bewustwording over hoe veel glyfosaat wij in ons lichaam krijgen door wat wij eten.

Bregje Hamelynck werkte bij de ontwikkelingsbank FMO en was directeur bij de stichting Energy4All voor duurzame energieprojecten in ontwikkelingslanden. Zij is onder andere mede-initiatiefnemer van de Federatie van Agro-ecologische Boeren en zet zich in voor Nederland als een Groenboerenland. Het is moeilijk om al het huidige aanbod van biologische producten te verkopen, omdat de productie duurder is. Daar ligt een rol voor de voorlevers. Haar doel is dat iedereen biologisch voedsel kan betalen.

Maarten van Dam, mede-oprichter boerderij Schevichoven en voorzitter investeringscooperatie PYMWYMIC, (put your money where your mouth is) benadrukt dat zijn coöperatie is geëvolueerd naar ‘put your money where your meaning is’. ‘Meaning’ moet de motor zijn voor investeringsbeslissingen, wat in lijn is met de Betekeniseconomie waarvoor Kees Klomp een lans breekt. Maarten nodigt voorlevers uit om te komen kijken op ‘zijn’ boerderij, want regeneratief boeren moet overal navolging krijgen.

Tot slot benadrukt Volkert Engelsman dat we de chaos nog even moeten laten duren: pin voorlevers niet vast in een organisatiestructuur, maar laat hen vooral hun ‘ding’ doen. Zo gaan vanzelf nieuwe structuren ontstaan.

‘Een voorlever is iemand die de moed opbrengt om de keuze te maken de natuur, de draagkracht van onze aarde en het leven van alle wezens voorop te stellen en een daarop gerichte economie en samenleving te bevorderen; iemand die niet alleen in woorden, maar ook in gedrag laat zien dat dit mogelijk is en zo een rolmodel en inspiratiebron voor anderen is.’

Kleinschalige lokale experimenten voor een nieuw politiek systeem

Peter Bootsma is een voorlever die zich inzet voor een transitie in de politiek. Zijn inleiding maakt veel los en smaakt naar meer. Taakdemocratie is een nieuw model. Het kan gebruikt worden als stormvaste aanvulling op de parlementaire democratie en om de samenleving op één lijn te krijgen voor transities die offers vragen. De kern is taakverdeling tussen vijf maatschappelijke geledingen die van elkaar afhankelijk zijn. In theorie eenvoudig, maar voordat zoiets staande praktijk wordt, is het nodig om het model uit te proberen en door te ontwikkelen. Het toepassingsgebied is breed en dat maakt kleinschalig experimenteren mogelijk, bijvoorbeeld in dorpsraden. Als concreet resultaat gaat een aantal lokale politici met Peter Bootsma kijken of zij een dergelijk experiment kunnen opzetten.

Impactlemniscaat

Voorlevers Miranda van Gendt en Bas Poppe nemen een grote groep voorlevers mee in een samenwerkingsmodel genaamd ‘impactlemniscaat’. Het geeft voorlevers een perspectief op waar zij staan, gesteund door een achterban die hen faciliteert en waar zij plek krijgen midden tussen overheid, politiek, bedrijfsleven, bewoners en maatschappelijke organisaties. Immers, voorlevers zijn vaak de verbindende schakel tussen deze partijen. Het resultaat is dat er concrete pilots gaan starten om deze samenwerking lokaal op te zetten.

Voorlevers en het systeem

Systeemkrachten zijn sterk en kunnen je in een rol duwen die eigenlijk niet (meer) past. In deze workshop krijgen deelnemers de gelegenheid om hun eigen systeem van keuze te verkennen. Annelieke Verkerk laat voorlevers zelf ervaren welke rol zij tot dusver hebben vervuld en welke andere rol in het systeem hen nu roept. Voor de meesten is het verrassend dat zij eigenlijk toe zijn aan een andere rol en al in die richting bewegen. De workshop wordt afgesloten met mini-opstellingen die voorlevers ondersteunen in persoonlijke veranderthema’s. Het resultaat is dat deelnemers meer inzicht en ruimte hebben gekregen om effectief te zijn.

Een wereld die morgen komt

Afsluitend begeleidt Remi-Armand Collaris een collectieve schaalwandeling, waarin alle deelnemers – op een schaal van 1 tot 10 – kunnen verkennen waar zij zich bevinden in het realiseren van de door hen gewenste verandering. Wat ga jij morgen doen om die stappen ook echt te zetten? Tot slot zingt de zaal nog een keer uit Les Misérables:

‘En het kloppen van hun hart

klinkt als een trom die nooit verstomt.

Vol van verwachting van een wereld die morgen komt!’

Het algemene gevoel na afloop was: dit voorziet in een behoefte en smaakt naar meer. Op 26 maart 2024 gaat het kernteam WWW een vervolgconferentie organiseren. Save the date!

Annelieke Verkerk coacht veranderaars, leiders, teams en organisaties en draagt als internationaal ervaren (eco)systeemopsteller bij aan het ontwikkelen van bioregio’s en andere duurzame, circulaire en regeneratieve initiatieven en organisaties, in NL en elders.
Sandra Barth is directeur-bestuurder van Impact033 dat zich inzet voor een regeneratieve en inclusieve economie. Hierbij staat ze midden in het speelveld overheid, bedrijfsleven, onderwijs, maatschappelijke organisaties en inwoners. Haar organisatie inspireert en begeleidt organisaties bij het maken van de omslag naar een duurzame bedrijfsvoering.
Jelleke de Nooy van Tol is een katalysator voor verandering, een Jeanne d’Arc van de systeemtransitie, een vroedvrouw van nieuwe tijden. Haar boek ‘Voorlevers van de nieuwe samenleving’ ligt in de boekhandel. Bestellen kan via YouBeDo.

Welvaart, Welzijn en Welbevinden (WWW)

Welvaart, Welzijn en Welbevinden, een open netwerk van voorlevers en ontstaan uit een oproep van Kees ‘betekeniseconomie’ Klomp begin 2023, is aan het uitgroeien tot een ‘beweging van bewegingen’. Wat ons verbindt is urgentiebesef en de wil om bij te dragen aan duurzame ontwikkeling die verder gaat dan de SDG’s van de VN. De groep zoomt in op samenlevingsbrede transities, dus op versnelling voorbij proefballonnen en voorbeeldprojecten. Wat betekent dat voor ieders persoonlijke ontwikkeling, voor samenwerking in en tussen collectieven en voor de inrichting van de politiek? Deelnemers verzamelen concepten en narratieven, wisselen uit en ontwikkelen door, in constructieve sfeer. De WWW-groep is open. Deelnemers zijn veranderaars uit wetenschap, burgerinitiatieven, overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Wil je aansluiten, zoek dan contact met Sandra Barth via sandra@impact033.nl. •