Shadow Game

‘Off course this game is dangerous, you will die in this game. If you go on a mountain you fall so you will die. If you pass the border safely, you will win.’ De vijftienjarige ‘SK’ vertelt het met een lach op zijn gezicht. Zeven maanden geleden is hij gevlucht uit Afghanistan. Hij strandde in Servië; de Kroatische grens komt hij niet over. Hij heeft het al een keer of twintig geprobeerd.

DOOR: REINEKE SCHERMER

SK en zijn vrienden noemen hun vlucht ‘the game’. Elke grens die ze passeren brengt ze een level hoger. Er zijn verschillende moeilijkheidsgraden, the train game, hangend aan een rijdende trein; the container game, verstopt in een container; en als er geen vervoer is the pediri game, lopen, lopen, lopen. Soms zestien dagen lang. Achter een mensensmokkelaar aan, door onherbergzaam gebied waar wolven en beren wonen, langs rotsen en ravijnen, door sneeuw en over ijs. Met nauwelijks iets te eten, drinkwater uit poelen en plassen of uit de sneeuw.

Met zijn telefoon filmt SK zijn bebloede enkels en zijn gestriemde rug. Hij filmt ook een jongen die aan het rennen is met vier politiemannen achter zich aan. Twee trappen hem neer, een derde trapt hem na. De jongen blijft liggen en de vierde politieman gooit een losgeraakte schoen ver het veld in. ‘De Kroatische politie slaat hard’, licht SK toe.

Mohammed is veertien jaar en komt uit Syrië. Zijn broer is hij tijdens de oversteek in een ijskoude rivier kwijtgeraakt, die is opgepakt en teruggestuurd naar Bosnië. Dus nu zit Mohammed alleen in een opvangkamp in Kroatië. Er zijn bijna alleen maar volwassen mannen, er is elke dag ruzie en er wordt gevochten. Mohammed is bang.

Dan zijn er de Somalische Faiz van zeventien en zijn broer van vijftien. Ze vinden elkaar terug in een opvangkamp in Italië. Faiz noemt zijn broertje liefkozend Welpje. Ze bellen hun moeder: ‘Zeg haar dat ze niet gaat huilen, “niet huilen, niet gaan huilen mama”… ’ De camera filmt Faiz en zijn broertje op de rug, terwijl ze hand in hand uit beeld lopen.

Het zijn scenes uit de hartverscheurende documentaire Shadow Game. Ik kijk ernaar op een dinsdagavond. Halverwege de film zijn mijn zakdoeken op. Als de zeventienjarige Mustafa – drie jaar geleden gevlucht uit Irak en vastgelopen in Bosnië – vertelt over de martelingen die hij heeft ondergaan en huilend zegt ‘ik kan nergens heen, wat kan ik doen, bedenk een oplossing, ik ben moe, ik ben bang,’ kan ik het niet meer aanzien. Ik zap van NPO2 naar NPO3.

Daar is een programma bezig van AvroTros. Het heet Hunted. Koppels laten zich vrijwillig opjagen door een speciaal opsporingsteam; ze vluchten, verstoppen zich bij vrienden en bekenden of kloppen aan bij vreemden – die allemaal graag willen helpen, omdat ze dan ook even met hun kop op televisie komen. Dit is entertainment maar twaalfhonderd kilometer verderop lopen kinderen door de sneeuw, waden ze door ijskoude rivieren en slapen ze ’s nachts in de bossen met een spuitbus en een aansteker als enige bescherming tegen de wilde dieren. Zij worden gearresteerd, geslagen, geschopt, er wordt op ze geschoten, ze prostitueren zich om aan geld te komen, en vaak verdwijnen of overlijden ze. Dat is geen spel, en zeker geen spel voor kinderen.

Een dag later krijg ik een nieuwsbrief van omroep HUMAN. Er is een korte film gemaakt over Domenico Lucano, de voormalige burgemeester van Riace. Zijn zieltogende dorp in het Italiaanse Calabria stond vol verlaten huizen. Hij besloot die huizen aan vluchtelingen aan te bieden. Vluchtelingen die nog geen status hadden. Hij ontwikkelde een eigen valuta waarmee de nieuwbakken inwoners terechtkonden bij de lokale bakker en slager. In ruil knapten ze de huizen op en brachten ze nering en reuring terug naar Riace.

Wat Domenico Lucano deed, is illegaal. Waar hij eerst gezien werd als held, en zelfs navolging vond in andere dorpen, besloot de Italiaanse overheid hem te vervolgen. De man die opkwam voor anderen,die medemenselijkheid toonde en tegelijk zijn dorp nieuw leven inblies, werd voor het gerecht gebracht. Hij werd veroordeeld tot een boete van 750.000 euro en een gevangenisstraf van dertien (!) jaar. Geld om te betalen of in hoger beroep te gaan heeft hij niet.

SK vertelt over een tekenfilmserie die hij als kind met zijn vriendjes keek in Afghanistan: Doreamon. ‘He had an anywhere door, with that door he could go anywhere. I need that door.’ In plaats van het wanstaltige Hunted te maken, zouden omroepen en programmamakers écht kunnen helpen. Ik zie een heel ander format voor me. Een mix van Het Spaanse dorp, Het blok, Tiny House Challenge en het spiksplinternieuwe Ruralmind van RTL. De winnaars van Hunted worden eropuit gestuurd om vluchtelingen hierheen te halen. Hunted-spelers weten immers goed uit handen van mensenjagers te blijven. En dan vinden SK, Mohammed, Mustafa, Faiz en zijn broertje een nieuw en veilig thuis, dankzij deelname aan een echte game, een léuke game bovendien. Geen Shadow Game maar een Bright Future Game.

En de kijkers, wat kunnen zij doen? Wat kunnen jij en ik doen? Mensen als Domenico Lucano steunen en laten zien dat de jongeren zoals SK, Mohammed, Mustafa en Faiz een bijdrage kunnen leveren aan de maatschappij. Dat ze nieuw leven kunnen brengen naar leeglopende dorpen en streken. Want als er weer mensen wonen zijn er ook diensten nodig (een dokter, een kapper en een sportclub) en hebben de bakker en de slager meer klanten. Gaat alles weer draaien. Dus steun Domenico Lucano zodat hij in hoger beroep kan gaan en hopelijk zijn initiatief weer kan oppakken. •

Via deze link kun je de petitie Bescherm kinderen op de vlucht van Shadow Game tekenen die zij op 22 juni 2022 aanbieden aan het Europees Parlement, de Europese Commissie en de Europese lidstaten.

Bekijk de documentaire over Domenico Lucano. Doneren voor zijn vrijlating kan hier.

Reineke Schermer (Amsterdam 1971), studeerde Geschiedenis en Internationale Betrekkingen aan de UvA, werkt als programmamanager sociaal Ondernemen & Inclusie bij Stichting DOEN en maakt daarnaast vanuit Studio Groen&Geel podcasts met maatschappelijke onderwerpen voor onder andere Stichting Open Mind. Ze publiceerde een kinderboek en een kort verhaal en werkt momenteel aan haar tweede kinderboek.