Ophouden met …

Ik zag een wonderlijk video gesprek tussen Jelle van Baardewijk en hoogleraar Ronald Meester. Wonderlijk in die zin dat dit gesprek ging over de opdracht die Ronald Meester had gekregen van de overheid om nu eens uit te zoeken: alle berichten, ideeën, beleidsmaatregelen, rechterlijke uitspraken en politieke afwegingen rondom het stikstofbeleid. Nou ja, die opdracht had hij natuurlijk niet, maar aan het eind van zijn rapport over het model waarmee gerekend wordt rondom het stikstofprobleem komen die allemaal wel in een bepaald daglicht te staan.

Allereerst het feit dat we in Nederland (en nu Vlaanderen) het natuurbeleid – de biodiversiteit etc.) hebben opgehangen aan hoeveel stikstof er neerdwarrelt. Je had net zo goed een andere insteek kunnen kiezen, maar er werd gekozen voor een heel rigide aanpak over hoeveel mol er in een vierkante gebied mag worden gemeten. Ofwel: een kritische drempelwaarde van 0,005 mol N/ha/jaar voor bepaalde natuurgebieden.

Eén mol stikstof komt overeen met 14 gram, wat wordt gebruikt bij het meten van stikstofdepositie in Nederland. Het is een standaardeenheid in de chemie en wordt in de context van milieubeleid gebruikt om de hoeveelheid stikstof die per hectare per jaar neerslaat in een gebied uit te drukken.

Dus in Nederland hebben we een kritische waarde van één mol teruggebracht naar 0,005 mol, dat bijna niet te meten is. De drempelwaarde voor stikstofdepositie in Duitsland is bijvoorbeeld 21,4 mol per hectare per jaar. Ja, ho, maar dat is Duitsland, een enorm land, dat kunnen ze daar wel hebben. Echter in Nederland hebben we talloze natuurgebieden die we Natura 2000 zijn gaan noemen die overal verspreid liggen, en daardoor overal dicht tegen bedrijvigheid, woongebieden, wegen en nog veel meer.

Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In deze Natura 2000-gebieden worden bepaalde dieren, planten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd om de biodiversiteit (soortenrijkdom) te behouden.

In de voet geschoten

Achteraf hebben we ons in de voet geschoten door zoveel gebieden te benoemen als Natura 2000 waardoor de regelgeving niet meer veranderd kan worden. Daarmee komen we op een groot probleem uit, want in Nederland, een land met straks 20 miljoen inwoners, willen we alles. We willen wonen, we willen werken, we willen bewegen, we willen ondernemen én we willen natuur om ons heen. Niet gewoon natuur, maar natuurgebieden waar alles beschermd wordt. Liefst zelfs teruggebracht naar de oorspronkelijk staat van die natuur van pakweg 1850. We zitten dus in een propvol land waar alles moet en weinig meer kan. Op slot dus, zoals gezegd wordt. Hoe nu verder?

Ronald Meester, hoogleraar waarschijnlijkheidsrekening, heeft nu een rapport afgeleverd om vanuit de statistieken en wetenschappelijke feiten te kijken naar een land op slot. Je kunt dit rapport – ‘De illusie van een betrouwbare stikstof-modelwerkelijkheid’ – nu ook zelf lezen.

Terug nu naar het gesprek dat Jelle van Baardewijk met Ronald Meester had over dit rapport. Allereerst dus de constatering dat we in Nederland gekozen hebben om natuurgebieden te beheren volgens een stikstofmodel. Had ook anders gekund, laten ook andere Europese landen zien. Daarnaast dat voor de depositiewaarde – hoeveel stikstof – een extreem laag getal is gekozen. Door wie, waarom? En als laatste dan dat het model waarmee berekend wordt – let op niet gemeten, want dat kan niet – maar berekend, helemaal geen goed model is. Dat weet de overheid, dat weten wetenschappers, beleidsmakers, ambtenaren ook, maar, is de bewering, we hebben nu niks anders.

Dus. Viel mijn mond open en maakten mijn hersenen rare kronkels. Ronald Meester: ‘We willen de werkelijkheid om ons heen bouwen naar de onzekerheid van een model.’

Dat is nu typisch Nederland. We meten ons suf, regelen ons helemaal gek, en uiteindelijk zit alles vast. Het is een brei van woorden, dikke beleidsstukken, eindeloze vergaderingen en geen enkel moedig besluit. We willen alles. En daardoor gebeurt er niets.

Moedig

Als we nu eens de moed zouden hebben – weg van de vergaderkamers – om het probleem echt aan te pakken, dan doe ik hierbij een – incomplete – opsomming:

• Minimale halvering van de veestapel, de slachthuizen waar dieren worden geïmporteerd, opgefokt en geslacht voor de export sluiten;
• De eindeloze tuinderskassen waar het werk wordt gedaan door arbeidsmigranten – en die op minderwaardige manieren worden behandeld – minimaal halveren;
• De eindeloze grijze bunkers, waar een instroom van goederen wordt verpakt en ook internationaal wordt verscheept, minderen;
• Het sluiten van Tata Steel;
• Het sluiten van een overbodig vliegveld bij Rotterdam;
• Om maar vast hiermee te beginnen.

Ofwel: niet meer eindeloos groeien met de economie, maar regeneratie. Niet meer eindeloos produceren van landbouwproducten ten koste van de natuur, maar vanuit bio-diversiteit kijken wat onze landbouw kan en aan kan. Maar ook niet meer proberen de natuur terug te brengen naar een soort heilstaat, maar Nederland zo plooien met wonen en werk dat de natuur ons omringt en we er optimaal in kunnen vertoeven.

Om die moed te hebben moeten we dus welvaart inleveren voor welzijn. Want kijk eens wat welvaart ons dan bracht! Een verziekte samenleving waar we volgens de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) mentaal zijn doorgedraaid, waar tweeverdieners amper een gezin kunnen onderhouden, waar starters weinig kans maken behalve hard te werken, waar have-not’s altijd onderaan de streep blijven hangen en waar een neo-liberaal systeem hardnekkig de laatste financiële resten uit inwoners perst.

Ik zou op z’n Rotterdams dan nu willen zeggen: ophouden met mierenneuken!

Ron van Es

Ron van Es is hoofdredacteur van de Betekenis Boeken Club en schrijft regelmatig voor Optimist magazine.