Ontwikkel je veerkracht

Veerkracht staat centraal in de nieuwste editie van The Optimist. Je leest er verhalen van mensen die op verschillende manieren veerkracht hebben ervaren of die er een bijzondere kijk op hebben.

Psycholoog Rick Hanson is zo’n persoon met een waardevolle visie. Hij schreef in 2019 het boek Resilient dat in het Nederlands is uitgegeven met als titel: Veerkracht. Een aanrader voor wie wil begrijpen hoe veerkracht werkt en hoe je het kunt ontwikkelen.

Sabbatical

Het ontbrak aan ruimte in het tijdschrift om uitgebreid aandacht te besteden aan dit boek. Bovendien geniet Hanson momenteel van de rust van een sabbatical. Daarom geeft hij geen interviews, maar in een reactie aan onze redactie spreekt hij zijn waardering uit: ‘Your magazine looks wonderful, and I have special warm feelings for the Dutch people.’ Hij slaagt erin om in begrijpelijke taal uit te leggen hoe ons veerkrachtmechanisme werkt en hoe je er zelf grip op kunt krijgen.

Neuroplasticiteit

De boeken van Rick Hanson zijn in meer dan dertig talen beschikbaar, hij is een New York Times best-selling author en expert op het gebied van positieve neuroplasticiteit. Deze neuroplasticiteit van je hersenen stelt je in staat om de verbindingen in je brein voortdurend te veranderen, te herstellen, nieuwe neuronen aan te maken of oude neuronen af te voeren. Door met regelmaat positieve gedachten te hebben (bijvoorbeeld door optimistische tijdschriften en artikelen te lezen), kun je je hersenen als het ware trainen door nieuwe neuronenbanen aan te maken, bestaande paden te herprogrammeren of ‘negatieve’ verbindingen te verzwakken. Op deze manier kun je jezelf trainen om gelukkiger te worden. Voorwaarde is wel dat je het écht wilt en dat je moeite doet om te veranderen, bijvoorbeeld door een nieuwe gewoonte aan te leren of een oude gewoonte te stoppen. Je maakt dan bewust nieuwe positieve verbindingen aan in je brein.

Een voorproefje van Hansons boek lees je hieronder. Dit is een kort fragment uit het inleidende hoofdstuk.

Ik begon ooit in de Human Potential Movement in de jaren 1970. Inmiddels ben ik een klinisch psycholoog met nog altijd een grote interesse in neurowetenschappen en mindfulness. Dit boek geeft een overzicht van alles wat ik heb geleerd op een aantal terreinen. Het laat zien hoe je mensen kunt helpen oude wonden te helen, hoe je met het heden kunt omgaan en aan een betere toekomst kunt bouwen.
Het is een basisgedachte in de psychologie en geneeskunde dat drie factoren bepalen welke weg je leven neemt: de manier waarop je met uitdagingen omgaat, je kwetsbaarheid beschermt, en meer vermogens tot je beschikking krijgt. Deze oorzaken bevinden zich op drie plekken: in je leefwereld, in je lichaam, in je bewustzijn. Als je deze oorzaken en plekken met elkaar combineert, ontstaan er negen manieren waarop je je leven kunt verbeteren.
Deze zijn stuk voor stuk belangrijk. Maar de groei van de vermogens in je bewustzijn heeft een eigen, unieke kracht. Hier liggen de grootste mogelijkheden, omdat je doorgaans meer invloed hebt op je bewustzijn dan op je lichaam of de wereld om je heen. Ook de impact ervan is het grootst, omdat je je bewustzijn overal mee naartoe neemt. Van de wereld, andere mensen en zelfs je eigen lichaam kun je niet altijd op aan. Maar je kunt wel altijd rekenen op duurzame, innerlijke krachten die in je zenuwstelsel zijn geprogrammeerd. In dit boek staat hoe je deze innerlijke krachten kunt ontwikkelen.
Geestelijke vermogens zoals vastberadenheid, gevoel van eigenwaarde en vriendelijkheid geven ons veerkracht, wat wil zeggen dat we tegenslagen en uitdagingen als mogelijkheden gaan beschouwen. Veerkracht helpt ons herstellen van verliezen en trauma’s, maar dat is lang niet alles. Echte veerkracht bevordert ons welzijn, een onderliggend gevoel van geluk, liefde en vrede. Wanneer je welzijn innerlijk gaat ervaren, bouw je tegelijkertijd aan je innerlijke kracht, waardoor je weer veerkrachtiger wordt. Welzijn en veerkracht roepen elkaar op en hierdoor ontstaat een opwaartse spiraal.
Van essentieel belang is dat je weet hoe je opgedane ervaringen kunt omzetten in duurzame, innerlijke vermogens die een blijvende plek krijgen in je hersenen. Dit heet positieve neuroplasticiteit en ik zal je laten zien hoe je dit kunt gebruiken om een veerkrachtig welzijn te ontwikkelen.

Je bewustzijn op een positieve manier veranderen, wil zeggen dat je je hersenen op een positieve manier verandert. De hersenen veranderen zichzelf voortdurend terwijl je leert van je ervaringen. Als je een bepaald ‘circuit’ in je hersenen herhaaldelijk stimuleert, versterk je het.
Je leert rustiger of meedogender worden zoals je alle andere dingen leert: door het vaak te oefenen. De ontwikkeling van geestelijke vermogens verloopt in twee fases. Ten eerste moeten we dat wat we willen ontwikkelen eerst ervaren, bijvoorbeeld een gevoel van dankbaarheid, van geliefd zijn of van vertrouwen. Ten tweede – en dit is van cruciaal belang – dienen we die voorbijgaande ervaring om te zetten in een blijvende verandering in ons zenuwstelsel. Anders is er geen sprake van heling, ontwikkeling of leren. Zinvolle, aangename ervaringen op zichzelf zijn niet genoeg. Dit is vaak het zwakke punt in de positieve psychologie, human resource-trainingen, coaching en psychotherapie. De meeste heilzame ervaringen die mensen hebben, gaan voor de hersenen verloren. Maar met een beetje inspanning kun je ervoor zorgen dat ze blijvend hun sporen nalaten en ik zal je hier veel effectieve manieren voor aanreiken – de meeste kun je heel soepel in je dagelijks leven inpassen.
Het klinkt misschien allemaal wat ingewikkeld, maar in werkelijkheid is het heel eenvoudig en intuïtief. De hersenen zitten zo in elkaar – met neuronen die gewoonlijk vijf tot vijftig keer per seconde vuren – dat je vele malen per dag veerkracht en welzijn kunt laten groeien, terwijl je hier per keer slechts één minuut of minder de tijd voor neemt. Maar het is geen instantoplossing. Je zult je hersenen moeten trainen zoals je een spier traint wanneer je deze blijvend wilt veranderen: met veel korte inspanningen gedurende een lange periode. Je kunt vertrouwen op resultaat, want je hebt er zelf voor gewerkt.

Het boek Veerkracht is verkrijgbaar in onze webshop. Datzelfde geldt ook voor de nieuwste editie van The Optimist.