Nooit meer bang… en dan?

Waarom zou je nooit meer bang willen zijn? Psychotherapeut Hilde Bolt ziet angst niet als een vijand maar als een boodschapper. Ze werkt ermee in haar praktijk, maar ondervond het zelf ook aan den lijve. Lees haar verhaal en ontdek wat angst jou te vertellen heeft.

DOOR: HILDE BOLT

Angst is voor de één een trouwe vriend die zo nu en dan op bezoek komt en voor de ander een gevreesde vijand die het leven volledig bepaalt en ontregelt. Maar of we het nou leuk vinden of niet: angst voelt onprettig en hoort bij ons mens-zijn. Sterker nog: ook veel dieren kennen deze emotie. Angst hoort bij leven. Daarnaast verschijnt angst veelal in verschillende fases, gedaantes en neemt het verschillende gezichten aan; denk bijvoorbeeld aan angst voor de dood, angst voor verlies, angst voor het leven, angst voor verlies van controle of angst voor contact.

Vanuit mijn werk, maar ook in mijn eigen leven ben ik angst in veel varianten tegengekomen. Hierbij leerde ik onderscheid maken tussen verschillende soorten angst, ieder met een eigen functie en boodschap.

Angst heeft (g)een functie

In de Engelse taal wordt er een helder onderscheid gemaakt tussen fear en anxiety. Bij fear gaat het over een intense biologische reactie die direct gekoppeld is aan specifiek en reëel gevaar. En bij anxiety gaat het over dingen waarvan we denken dat ze zouden kunnen gebeuren of een verhoogde staat van waakzaamheid die geen reactie is op acute nood.

Functionele angst gaat terug naar de oorsprong en de werkelijke functie van angst. Vanuit het overlevingsinstinct is angst ons meegegeven als waarschuwingssignaal van gevaar zodat we onszelf in veiligheid kunnen brengen. Je zou kunnen zeggen dat dit het meest vriendelijke gezicht van de angst is dat ons dagelijks helpt.

Disfunctionele angst gaat over dat het ons functioneren belemmert, terwijl er feitelijk geen reëel gevaar aanwezig is. In onze samenleving hebben veel mensen last van disfunctionele angst, omdat we niet met ons lichaam verbonden zijn en onze manier van leven dit doorgaans niet faciliteert.

‘Iedere soort angst heeft zijn eigen boodschap.’

Trauma en herbeleving

Bij mensen met trauma komt angst naar voren in de vorm van herbelevingen wanneer zij getriggerd worden door iets wat hen doet denken aan wat er ooit gebeurd is. Op dat moment is iemand niet meer werkelijk aanwezig in het hier en nu en ervaart diegene de pijn en angst uit het verleden. En dat kan uiteraard heel akelig en beangstigend zijn. Bovendien worden tijdens traumatisering bewegingen in het lichaam niet afgemaakt, waardoor er fysieke blokkades ontstaan. De angst zit als het ware bevroren in het lichaam.

Om nu te stellen dat dit per definitie disfunctionele angst is ligt voor de hand. Toch zie ik dit niet helemaal zo. Het is disfunctioneel omdat de angst op dat moment niet een adequate inschatting geeft van het feitelijke gevaar in het hier en nu. Toch hebben herbelevingen wel degelijk een functionele kant, omdat ze laten zien dat er nog iets niet verwerkt is. ‘De drang om een trauma af te ronden en te verwerken is net zo krachtig en volhardend als de symptomen die erdoor worden veroorzaakt’, zegt Peter Levine in zijn boek De tijger ontwaakt. Gabor Mate benoemt in de video You decide how to feel: ‘Dat is waar vrijheid echt ligt, wanneer niemand de macht heeft om je te triggeren, niet omdat je gesloten, afgesloten en geïsoleerd bent, maar omdat je je volledig bewust bent van jezelf, dat is wat echte bevrijding eigenlijk is.’

‘Ik wist niet meer wat “een goede afloop” was.’

Omgaan met angst

De meest existentiële angst, de angst voor de dood, is een hele intense. Zelf heb ik dit twee jaar geleden ervaren toen ik ernstig ziek was en er een werkelijk risico op de dood aanwezig was. Hoewel ik mezelf altijd heb ervaren als een nuchter en spiritueel verbonden mens, heb ik me intens angstig gevoeld en een groot gapend gat ervaren waarin ik vooral niet terecht wilde komen. Een van de dingen die ik ervoer is dat ik niet meer wist wat ‘een goede afloop’ was. Vanuit mijn mens-zijn, zou dit uiteraard betekenen dat ik zou blijven leven, maar ergens wist ik dat een goede afloop ook zou kunnen betekenen dat ik me volledig zou kunnen leren overgeven aan de onvermijdelijkheid van de dood. Ik herinner me een dierbare vriendin die dit daadwerkelijk heeft gedaan. Toen ze hoorde dat ze ongeneeslijk ziek was zei ze: ‘Ik voel dat het klopt en ik ga er niet tegen vechten’, wat ze ook niet heeft gedaan. Hier kan ik alleen maar een diepe buiging voor maken.

Hoezeer ik ongelofelijk dankbaar ben dat mijn tijd nog niet gekomen was, heeft dit gegeven me diep geconfronteerd met de kwetsbaarheid van het leven en ook om, zolang ik leef, het leven volledig te leven zolang ik dit kan. Voor mij heeft de poort naar de dood, de poort naar het leven op een dieper niveau geopend.

Om constructief met angst te leren omgaan is een goede vraag: wat heeft het nodig? Angst heeft een bedding en acceptatie nodig, in jezelf, in je lichaam en als dat niet lukt, in nabijheid van een ander die de bedding kan bieden. Als de angst feitelijk niet functioneel is, heeft deze onderzoek, erkenning, maar ook geruststelling nodig. Het voelen van de angst, zonder erin weg te zakken vraagt veel moed. Angst is uiteindelijk geen vijand, maar een boodschapper die ons kan helpen om ons leven voller te leven. Als angst een plaats krijgt in je eigen herberg, dan kan deze uiteindelijk een wijze raadgever zijn. •

Meer informatie: www.internal-movement.com en www.bodyorientedlearning.com

Hilde Bolt is auteur, spreker en oprichter van de Body Oriented Learning Academy en de praktijk Internal Movement Company. Ze is opgeleid tot psycholoog, psychotherapeut, stress- en traumadeskundige en werkte jarenlang in de psychiatrie. Vanuit verschillende disciplines en culturen zoals dans- en bewegingsexpressie, theater, tango, systemisch werk, mindfulness, maorihealing en boeddhisme ontwikkelde ze haar eigen unieke manier van lichaamsgericht werken.