Niet bang voor de toekomst

Shirley Krenak heeft een belangrijke ‘voice’ in de documentaire ‘Kiva – The call of the wisdom keepers’ van Marijke Kodden. Hierin brengt Kodden de ontmoetingen van inheemse Wisdom Keepers in beeld rond een terugkerende ceremonie: de Kiva. Krenak stelt haar missie als beschermer van de aarde boven alles en doet dat onbevreesd.

DOOR: GILLES HAVIK EN BRIAN DE MELLO

Voor de buitenstaander ziet een Kiva-ceremonie eruit als een groot gat in de grond waar mensen in kleurrijke, traditionele kleding in een cirkel om een vuur heen staan. Voor de wijsheidsdragers zelf, die ervoor afreizen uit gemeenschappen van over de hele wereld, heeft deze bijeenkomst diepe betekenis. Zij bidden hier samen ter genezing van en dank voor Moeder Aarde. Daarbij spreken ze ook hun zorgen naar alle aanwezigen uit, en doen een oproep aan iedereen om beter voor haar te zorgen.

Het vuur ontbrandt

Raymundo Tigre Pérez, een Mexicaanse medicijnman, ontving in 1968 een visioen, waarbij hij zag hoe leiders van inheemse volkeren bijeenkwamen in ceremonie voor de aarde, voor vrede en welzijn van alle leven. Pas later ontdekte hij dat dit een KIVA was, een eeuwenoude ceremonie die al 3000 jaar geleden door de Anasazi werd gebruikt. Honderden Inheemse Wisdom Keepers beantwoordden zijn oproep en deze KIVA-ceremonies vinden al meer dan 30 jaar over de hele wereld plaats. De ceremonie is een oproep vanit de inheemse bevolking: zij zijn het contact met de natuur nooit verloren en reiken met hun eeuwenoude wijsheid handvaten aan voor een meer verbonden en duurzamere manier van leven.

Roots of the Earth organiseert nu jaarlijks op allerlei plekken ter wereld een Kiva-ceremonie, die telkens vier dagen duurt. De wijsheidsdragers wéten dat ze, ondanks dat ze in hun dagelijks leven door oceanen zijn gescheiden, veel gemeen hebben en een weelde van traditionele kennis met elkaar kunnen delen, waarborgen en verspreiden.

Het vuur verspreidt zich

Marijke Kodden hoorde in 2017 voor het eerst over Kiva-ceremonies in Nederland. Ze belde de Nederlandse organisator, die haar toestemming gaf om te komen filmen en de wijsheidsdragers te interviewen. ‘Het was alsof alle puzzelstukjes bij elkaar kwamen. Mijn liefde voor de natuur, mijn werk voor Wereldnatuurfonds en Staatsbosbeheer. Ik had veel gereisd en eigenlijk was ik onbewust altijd op zoek naar oorsprong en inheemse volkeren. En nu zitten ze ineens in mijn eigen achtertuin.’ vertelt Kodden, nog steeds verbaasd. ‘Borculo is vijftig kilometer van waar ik geboren ben. Op een stuk land in the middle of nowhere zitten vijftig Wisdom Keepers van over de hele wereld! En ik mag hier nu gaan filmen? Ik durfde de eerste twee uur helemaal niets.’

Stop de houtkap

We schuiven aan in een kamer met onder meer Shirley Krenak, een tolkende vriendin en Maori Elder Taroa Aperahama uit Nieuw-Zeeland, ook te zien in de Kiva documentaire. Hij steunt Shirley in haar strijd en onderstreept daarmee de wereldwijde verbroedering van de wijsheidsdragers.

Krenak heeft ook haar eigen documentaire waarin ze het verhaal vertelt over haar mensen. Zij is afkomstig uit de Braziliaanse provincie Minas Gerais, nabij São Paolo. ‘Er gaat veel aandacht naar het Amazonegebied, maar de streek waar ik vandaan kom wordt bedreigd, dat is moeilijk.’ Met die bedreiging doelt ze op mensen en bedrijven die het gebied vooral zien als een natuurlijke bron van inkomsten, waarbij mijnbouw en houtkap hoogtij vieren. De komst van een president die het behoud van het regenwoud tot prioriteit heeft gemaakt, kan het verschil maken. Op de vraag of de komst van de nieuwe president haar strijd makkelijker maakt, antwoordt ze voorzichtig. ‘Niet makkelijker, maar hij staat meer open voor dialoog. Als de gehele overheid van Brazilië goed zou zijn geweest, zou al het inheemse land al teruggegeven zijn. De inheemse mensen moeten weten hoe ze met de overheid moeten omgaan, in hoe ze het land terug kunnen krijgen’, klinkt het strijdbaar.

Biomen beschermen

Ze wijst erop dat In Brazilië slechts 1 procent van de bevolking inheems is. In totaal is 5 procent van de wereldbevolking inheems. ‘Omdat het in Brazilië nog maar 1 procent is, moeten we slim zijn in onze strategie om ons land terug te krijgen. De strategie tot dusver is het verspreiden van het woord over de biomen (een relatief homogeen groot gebied, gekenmerkt door een typische vegetatie en daarmee samenhangend dierenleven. – red.) En dat alle biomen even belangrijk zijn voor de wereldwijde balans in luchtkwaliteit, water en klimaat.’

Het Wereldnatuurfonds onderscheidt veertien biomen in de wereld die van cruciaal belang zijn voor het voortbestaan van de planeet. ‘Waarom we de support van andere landen nodig hebben om ons bioom te beschermen? Omdat het de bron is van alles wat we nodig hebben. Dit moet luid en duidelijk verteld worden, ondanks dat er vele corrupte politici zijn die ons het zwijgen willen opleggen. Het is belangrijk om te beginnen bij de basis, namelijk bij het onderwijs en educatie; zo zijn mensen zich bewust van wat er speelt en kunnen ze veranderen.’

‘Wij zijn de toekomst’

Het heeft volgens Krenak geen zin om te berusten in het verleden. ‘Het verleden is gedaan, het kolonialisme is gebeurd. In Brazilië zeggen we: genocide doodt het lichaam, etnocide doodt de geest en ecocide doodt de aarde. Wij lijden hierdoor voortdurend en tegelijk zijn wij het, inheemse mensen, die het land elke dag beschermen. Maar wat doe jij om ons te beschermen?’, vraagt ze ons met een indringende blik. Wij schrijven over jou, is ons journalistieke antwoord. Ze glimlacht goedkeurend.

Is ze angstig voor de toekomst? ‘Nee, want wijzelf zijn de toekomst. De mensen die vernietigen moeten bang zijn, wij inheemse mensen zijn de toekomst.’

Haar Maori-vriend valt haar bij: ‘Het kapitalisme is een men made law; wij werken met de law of nature. Ik draag het DNA van mijn allereerste voorouder in me, ik ben niet een nieuw persoon maar een continuïteit. Mijn rol is mijn verantwoordelijkheid, dus ik sta naast mijn zusters en broeders van over de hele wereld in hun strijd. De struggle van de inheemse bevolking van Brazilie is belangrijker dan die van Nieuw-Zeeland, want voor hen staan veel levens op het spel en er zijn al veel levens verloren. Bij Shirley stelen ze niet alleen het land, maar ze vernietigen het ook. Jonge mensen moeten weten dat zij de toekomst zijn. We moeten hen vragen: wat wil je dat wij doen?’

Krenak werpt een dankbare blik naar Aperahama en pakt zijn hand; twee verschillende mensen met een grote mate van lotsverbondenheid. Tot slot waarschuwt ze ons om optimistisch te blijven, ondanks alles. ‘De mensheid verliest de kennis om deel uit te maken van de aarde, om de natuur te zijn. We moeten het schoolsysteem en politieke systeem veranderen. We have to clean humanity mentality. Dit opschonen kan met een ceremonie zoals de Kiva. Ondertussen zijn wij elke dag in protest en niet bang.’