Naar de binnenkant van duurzaamheid

Netbeheerder Stedin is verantwoordelijk voor de gas- en elektriciteitsvoorziening van ongeveer twee miljoen huishoudens in Nederland. Afgelopen jaar startte het een prachtig initiatief: de ‘One Planet Academy’. Hier leren Stedin-medewerkers over duurzaamheid. We spreken met oprichter Dirk Bijl de Vroe, duurzaamheidsmanager binnen Stedin. Over de opzet en het grote belang van aandacht daarin voor ons mens- en wereldbeeld.

DOOR: MARCEL TJEPKEMA

Waarom een One Planet Academy?
‘De One Planet Academy is de noemer waaronder we opleidingsprogramma’s ontwikkelen over de vele aspecten van duurzaamheid. Ik denk dat het niet voldoende is om je uitsluitend te richten op de technische kant van verduurzaming. Ik heb te vaak gezien dat, zelfs als alles goed geregeld is, van technische mogelijkheden tot budget tot juiste mensen, het niet altijd een stap vooruit betekent. Als je duurzaamheid niet ervaart als iets dat je moet nastreven of als iets dat inherent is aan het creëren van een toekomst die we graag willen, dan neem je op cruciale momenten alsnog beslissingen die niet bijdragen. Duurzaamheid is dan nog steeds een soort van “extraatje”.
Mijn gedachte was om mensen binnen Stedin mee te nemen op een reis die ook de sociaal culturele en historische wortels van duurzaamheid onderzoekt; ons mens- en wereldbeeld, ofwel de binnenkant van duurzaamheid. Daardoor krijg je veel meer gevoel bij waar we als mens vandaan komen, waarom we zo kijken, waar we staan en waar we naartoe willen. Dat is heel fundamenteel. We koppelen dit aan de praktische toepassing, de buitenkant van duurzaamheid. Ik geloof dat technologie heel nuttig is, maar vooral als deze met de juiste intentie wordt ontwikkeld. Het gesprek over onze mens-natuurrelatie is de perfecte manier om die intentie duidelijk te krijgen. In onze eerste leergang hebben we samen met opleidingsorganisatie Club Groeneveld de binnen- en de buitenkant samengebracht.’

Wat is jouw motivatie geweest?
‘Ik ben denk ik net zo zoekend als andere mensen. Het houdt me bezig dat je gevormd bent door de wereld waarin je leeft, aan je leven gewend bent geraakt en toch ziet dat er dingen fundamenteel anders moeten. Binnen mijn werk heb ik het een tijd over de as van de technische oplossingen geprobeerd. Natuurlijk vanuit een geloof dat duurzaamheid belangrijk is. Maar je merkt dat veel dingen dan toch niet lukken. De vraag is dan: “Als het zo niet lukt, hoe moet het dan wel?”.
Via Club Groeneveld heb ik me toen ingeschreven voor een opleidingsprogramma met natuurfilosoof Matthijs Schouten. Daar vond ik inzichten waarvan ik voelde dat het een gouden combinatie was als je die zou samenbrengen met het toepassen van duurzaamheid.
Ik leerde over wat de essentie is van waaruit dingen ontstaan en waarom dingen hier niet lukken. Hoe kan het zijn dat we thuis met tranen in onze ogen over biodiversiteit lezen, maar op maandag het plaatsen van een groen dak op een elektriciteitsstation afkeuren? Ik dacht in mijn werk vaak: “Hoe spreek ik nu iemand aan? Als mens? Als collega? Of als verantwoordelijke binnen de keten?” Een programma dat de binnen- en de buitenkant combineert helpt enorm. Je gaat elkaar veel meer snappen en leert waar je gedrag en gevoel vandaan komen. Dat geeft een opening voor een echte oplossing.’

‘We verzinnen technische oplossingen voor problemen die er niet zouden hoeven zijn als we ook naar onszelf durven kijken.’

Heeft die weg je als mens veranderd?
‘Ik ben anders naar natuur gaan kijken. Ik begrijp nu wat het is om jezelf onderdeel van een groter geheel te voelen. En in mijn werk kijk ik “zachter”. Ik ken de rapporten van de VN en weet dat de uitstoot nooit hoger is geweest dan afgelopen jaar. Het is weinig hoopvol. Toch zie ik dat het soms ingewikkeld is om een paar zonnepanelen te installeren. Dit heeft me vaak tot wanhoop gedreven. Dat is nu wel veranderd. Als je begrijpt waar menselijk handelen vandaan komt, dan begrijp je ook waarom dingen zijn zoals ze zijn.’

Wat zijn de resultaten tot nu toe?
‘We zien nu eerste resultaten. Wat me ontroert is dat deelnemers elkaar steeds beter vinden. Er is een taal ontstaan die ze hiervoor niet spraken en ik zie toepassingen die een jaar geleden onmogelijk zouden zijn geweest. Ook zie je veel gezamenlijke initiatieven. Een deelnemer ergerde zich al langer aan ons koffiebekergebruik. In de leergang vond hij enkele medestanders. Zoiets lijkt misschien klein, maar dat is niet zo. In de discussie over koffiebekers zit alles. Het gaat bijvoorbeeld over het verbruik van water, maar ook over het opruimen van troep. En dat is belangrijk, want we ruimen als mens onze troep niet op. We verzinnen dus technische oplossingen voor problemen die er niet zouden hoeven zijn als we ook naar onszelf durven kijken.’

Waar staan jullie nu?
‘Dit is de eerste jaargang. We kijken wat wel werkt en wat niet. Klopt het curriculum? Sluit het voldoende aan bij Stedin? Dit is ook de eerste groep, maar Stedin heeft vierduizend medewerkers. En we willen natuurlijk ook graag onze Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen meenemen in het gedachtegoed. In de toekomst ontwikkelen we waarschijnlijk programma’s op allerlei niveaus. Allemaal met het doel om mensen te laten ervaren wat duurzaamheid ten diepste is en hoe je dat vervolgens toepast.’

Ben je optimistisch over de toekomst?
‘We hebben als mensheid tot op heden geen enkele duurzaamheidsdoelstelling behaald. Dat stemt me somber. Mijn zorg is dat we ons eigen handelen en ons zijn niet als onderdeel van het probleem zien. We proberen vervolgens de symptomen op te lossen met technische oplossingen, maar we hebben het niet over de basis waarop je de samenleving voor de toekomst bouwt. De andere kant is dat ik in veel gesprekken wel degelijk een onderstroom merk van verandering, van goede wil en positieve energie. We moeten ons misschien ook niet stuk kijken op de uiterlijkheden. Een verandering kan allang in gang gezet zijn, alleen nog niet zichtbaar zijn.
Ik zie dus veel uitdagingen voor de toekomst, maar ik blijf positief en probeer gewoon elke dag heel erg met de juiste intentie in de wereld te stappen. Ik geloof erin dat als we het juiste verhaal vertellen, we ook gaan handelen naar dat verhaal. Alles dat door de mens is gemaakt, kan ook door de mens worden veranderd.
En wat is het ergste dat er kan gebeuren als je elke dag je best doet om van de wereld een mooiere plek te maken? Misschien word het nooit zo mooi als je voor ogen had, maar het geeft wel veel voldoening om met die positieve energie in de wereld te staan.’ •