Met een goed gevoel zwerfafval rapen

Chipsverpakkingen, plastic flesjes, verkreukelde blikjes, snoeppapiertjes en soms zelfs lege bierflesjes. Als we erop letten, ontdekken we dat onze leefomgeving een stuk vervuilder is dan we zouden willen. De vraag is: wat doen we eraan? ‘Zwerfinator’ Dirk Groot besloot zijn ergernis over dit probleem om te zetten in actie. Sinds 2013 zet hij zich in om het zwerfafvalprobleem op de kaart te zetten en terug te dringen.

‘Zes jaar geleden werd mijn zoon geboren en ging ik er met de wandelwagen op uit. Daarvoor fietste ik of zat ik in de auto en was me eigenlijk nooit opgevallen dat er zoveel rommel op straat lag. Toen zag ik opeens wat mensen allemaal lieten slingeren. Een doorn in het oog vond ik het!’ De eerste reactie van Groot is ergernis: ‘Wat een zooi! Waarom dóen mensen dat! De gemeente zou hier veel meer aan moeten doen! Boetes moeten ze geven!’ Hij klaagt, moppert en plaatst verontwaardigde berichten op sociale media. Een groot deel van de reacties laat eenzelfde irritatie zien, maar zo af en toe wordt hem de vraag gesteld waarom hij de rommel niet zelf opruimt.

‘Mijn troep niet!’

‘“Ja, hallo, ik ben toch niet gek!”, dacht ik toen ik die vraag kreeg, “het is míjn troep toch niet!”. Maar naarmate de tijd vorderde begon ik in te zien dat niemand iets opschoot met mijn ergernis en vingerwijzen. Ik zelf ook niet.’ Wanneer Groot op Facebook steeds vaker foto’s tegenkomt van mensen die vol trots laten zien dat ze zwerfafval rapen, vindt hij dat het tijd is om zijn handen uit de mouwen te steken en woorden om te zetten in daden. ‘Deze mensen kwamen werkelijk in actie. Terwijl ik tot die tijd alleen maar aan het klagen was. Ik besloot om een vuilniszak aan de kinderwagen te hangen en aan de slag te gaan.’ Eerst nog ietwat stiekem en beschaamd, bang dat mensen hem raar aan zouden kijken en hem zouden uitlachen. Niet veel later, gesterkt door ontvangen complimenten en bedankjes van anderen, vol trots en met een goed gevoel. ‘Ik ging met meer regelmaat afval rapen, zag dat ook andere mensen mijn voorbeeld volgden en merkte dat ik er eigenlijk steeds blijer van werd.’

Groot maakt de switch van ‘de schuld geven aan een ander’ naar ‘verantwoordelijkheid nemen en in actie komen’. Hij wordt een ‘Terminator’ van zwerfafval. Al snel groeit de wil om daadwerkelijk een verschil te maken en ook andere mensen te inspireren. Wanneer hij zich verdiept in de gevolgen van zwerfafval, ontdekt hij hoe een groot deel van de plastic soep ontstaat door landafval dat in zee waait. ‘Plastic vindt zijn weg tot in onze voedselketen; het wordt niet afgebroken door de natuur. Alle plastic verpakkingen die in de natuur terechtkomen zullen uiteindelijk uiteenvallen in hele kleine plasticdeeltjes. Deze deeltjes vervuilen onze wateren, worden door dieren gegeten en komen in het slechtste geval op ons eigen bord terecht.’

‘Bedenk dat je niet het afval ván de ander opruimt, maar vóór een ander.’

Van waarde

Het belang van het bestrijden van zwerfafval is groot, maar het probleem ook. Waar te beginnen en wat kunnen we doen? ‘Zwerfafval is van alle tijden. En zal er ook altijd zijn,’ geeft Dirk toe, ‘dat kan je een gevoel van moedeloosheid geven, maar je kunt je ook richten op de wetenschap dat íeder stuk zwerfafval dat je opraapt, níet in zee terechtkomt. Het is sowieso van waarde om de rommel die je tegenkomt op straat, in de berm of aan de slootkant op te ruimen. Bedenk dat je niet het afval ván de ander opruimt, maar vóór een ander.’

Effectieve maatregelen

Naast mensen aanzetten tot actie, zet Groot zich tevens in om bedrijven en gemeentes bij te staan in het zoeken naar duurzame oplossingen voor het tegengaan van zwerfafval. ‘Op verschillende plekken in Nederland breng ik in kaart wat voor verschillende soorten afval ik tegenkom. Nog niet zo lang geleden werd zwerfafval als een geheel gezien, maar om effectieve maatregelen te kunnen treffen is het nodig om precies te weten waartegen je strijdt.’ Zo riep de Zwerfinator een jaar geleden op om een foto te maken van iedere Antaflu verpakking die op straat lag. ‘Dit bleek al veel langer een veel tegengekomen stuk zwerfafval. We wilden laten zien hoe groot de impact is van dat kleine stukje plastic. Wel 16.000 wikkels werden er gevonden. Met deze kennis zijn we naar de fabrikant gegaan. Hij heeft ons beloofd om binnen een jaar overgestapt te zijn op papieren wikkels.’

Een inspirerend voorbeeld van hoe kennis en bewustzijn kunnen leiden tot verandering. Iedere beweging is er een. En we hebben nog een lange weg te gaan, weet Groot. ‘Nog maar zo’n zestig, zeventig jaar geleden is de kunststof ontwikkeld die nu voor veel soorten verpakkingen gebruikt wordt. Handig, schoon, goedkoop. Allemaal voordelen waar we aan gewend zijn geraakt. Zowel de consument als de fabrikant. Het heeft tijd nodig om het vanzelfsprekende gebruik van dit materiaal terug te dringen.’

Zelf aan de slag

Een plasticvrije wereld klinkt als een utopie en is misschien niet haalbaar. Maar een bijdrage leveren aan een schonere wereld kunnen we zeker. Groot vertelt wat hij zelf doet sinds hij zich bewust is van de kwalijke effecten van zwerfaval op ons milieu: ‘Ik ga regelmatig naar de markt om groenten te kopen in plaats van voorverpakte producten te halen bij de supermarkt. Verder koop ik geen pakjes en rietjes voor de kinderen. En zo kwam een klas waar ik laatst voorlichting gaf met het idee om hun meegebrachte koekjes en pakjes binnen open te maken en daarna pas naar buiten te gaan. Weer minder mogelijkheid tot het creëren van zwerfafval. Want we kunnen alle-maal nog zo de intentie hebben om onze rommel netjes in de prullenbak te gooien, vaak genoeg verlies je iets of waait er iets weg. Ook in dit geval is voorkomen beter dan genezen.’