Innovatief is niet altijd lief

Wist je dat de razendsnelle toename van windmolens grote gaten slaat in het Amazone regenwoud van Ecuador?

En wist je dat de accu’s van elektrische auto’s niet losstaan van kinderarbeid en andere schending van mensenrechten in landen als Congo, China en Bolivia?

Laat dit even op je inwerken. En denk niet direct: de schrijver van dit stukje moet wel cynisch zijn of een klimaatontkenner. Want nee, dat ben ik niet. Ook optimisten moeten af en toe in de spiegel kijken en kritische vragen durven te stellen over hun eigen perspectief.

Voor die accu’s zijn lithium en kobalt nodig en die grondstoffen worden gedolven in mensonterende situaties, met vaak ook extreem watergebruik en andere negatieve effecten voor het lokale ecosysteem. En in de Amazone van Ecuador groeit het balsahout, dat momenteel in grote hoeveelheden wordt gekapt voor de wieken van de windmolens. Dat balsahout is namelijk supersterk en toch weegt het weinig. Balsa betekent ‘vlot’ in het Spaans en dat is dan ook wat de lokale bevolking er tot nu toe op kleine schaal mee deed, vlotten bouwen.

Natuurlijk zijn windmolens beter dan kolencentrales, en elektrische auto’s beter dan de ouderwetse benzinemotoren. De energietransitie moet ook zeker doorgaan, maar daar mag het niet bij blijven. We moeten ook de gevolgen van alle innovaties onder ogen willen zien en daar dan weer heel snel onze tanden in zetten.

Hoewel, soms zullen we bij zogenaamde innovaties ook even pas op de plaats moeten maken en nóg meer vragen moeten stellen, zoals: is dit echt een vernieuwing of haalt het alleen maar de scherpe randjes af van een systeem of een situatie die gewoon principieel niet klopt?

Zo worden er momenteel miljoenen geïnvesteerd in het ontwikkelen van een robotdolfijn, gedreven door artificiële intelligentie. Ooit kan daardoor ieder dolfinarium openblijven, zonder echte dolfijnen te martelen in een veel te klein aquarium, hoera. Maar het bevestigt bij kinderen het idee dat dieren er zouden moeten zijn om ons te behagen. En ja, het is serieus geweldig dat er inmiddels T-shirts, rugtassen en slippers worden gemaakt van ‘oceaanplastic’. Maar dat plastic zou daar niet eens moeten zijn! Het hele bestaan van het woord ‘oceaanplastic’ is al om verdrietig van te worden en wie weet denken kinderen straks ‘wat geeft het allemaal, daar wordt toch weer iets nieuws van gemaakt?’.

Aan de andere kant, armoede zou niet moeten bestaan, maar zolang het bestaat is het toch wel heel fijn dat de bijstandsuitkering is bedacht, nietwaar?

Dus ja, daar zit ik dan te werken aan het nieuwe initiatief, dat in december wordt gelanceerd: de OceanLove Innovation Award. Na een ontbijtje met zalm gemaakt van planten en aan mijn voeten gloednieuwe sportschoenen, gemaakt van ananasafval… Denk niet dat een activist het altijd allemaal zeker weet, want wij hebben ook zo onze twijfels. Maar gedreven door hoop moeten we altijd blijven zoeken en proberen. •

Ilco van der Linde