Hoop putten uit klimaatverandering

Marco Kuijten, docent marketing bij de opleiding Commerciële Economie bij Avans hogeschool in Den Bosch, neemt je mee in zijn persoonlijke verhaal over waar hij hoop uit put in onzekere tijden.

DOOR: MARCO KUIJTEN

De resultaten van de laatste Conference of the Parties (COP27), de klimaattop in Egypte van afgelopen maand, zijn ronduit teleurstellend te noemen. We zijn niet verder gekomen dan het nemen van het besluit dat er een klimaatschadefonds moet komen voor arme landen die getroffen worden door de effecten van klimaatverandering. Hoe dat fonds en de financiering ervan eruitziet is verder nog niet gespecificeerd. Dit terwijl klimaatverandering steeds dichterbij komt, zowel in tijd als geografisch, en we de negatieve effecten ervan steeds merkbaarder voelen.

Er lijkt maar weinig progressie te worden gemaakt in het daadwerkelijk aanpakken (mitigeren) van de klimaatcrisis, noch in het aanpassen van onze leefwereld op deze nieuwe werkelijkheid (adapteren). Het is om bijna moedeloos van te worden. Zozeer zelfs dat sommige psychologen inmiddels al behandelen voor klimaatdepressies . Maar we hoeven de hoop niet te verliezen. Sterker nog, het verliezen van onze hoop kan ons verlammen om nog enige actie te ondernemen. Maar waar kunnen we hoop uit putten nu de toekomst er zo onzeker uitziet?

Verliezen we de hoop…

Volgens sommige wetenschappers is het oplossen van het klimaatprobleem onmogelijk. We zijn simpelweg te laat en de acties die we ondernemen zijn onvoldoende effectief om de doelstellingen uit het Parijs akkoord te realiseren. Wetenschapper Jim Bendell stelt in zijn artikel Deep Adaptation: a map for navigatig climate tragedy dat het onvermijdelijk is dat we op een catastrofe afstevenen, en dat daar ook een bepaalde berusting en acceptatie uit gehaald kan worden. Dat eindigheid en de dood onderdeel zijn van het leven; dat vergankelijkheid hoort bij het bestaan. Dat besef kan je bang, angstig en verdrietig maken, maar je ook in beweging brengen en aanzetten tot actie.
Want om in actie te komen, om te veranderen, moeten we loskomen van wat we gewend zijn. We moeten uit onze comfort zone durven stappen en inzien dat er spannende tijden op ons afkomen en ons een onzekere toekomst wacht. De angst die daaruit voortkomt kan ons juist doen bewegen naar manieren om te gaan leren en zoeken naar manieren om om te gaan met die veranderingen. Om te denken in oplossingen om die veranderingen het hoofd te bieden. Pas door angst te ervaren kunnen we onszelf in dit geval daadwerkelijk ontwikkelen en groeien.

…of putten we nog ergens hoop uit?

Hoe paradoxaal het ook klinkt: het mooie van de toekomst is, is dat deze onzeker is. Dat we nog niet alles weten. Dat nog niets vastligt. Dat alles nog mogelijk is. De onzekerheid, die inherent is aan de toekomst, biedt ook ruimte voor hoop. Dat er nog oplossingen en ontwikkelingen kunnen plaatsvinden die het verloop van de toekomst in positieve zin kunnen veranderen en bepalen. Onzekerheid kan gevoelens van angst en spanning oproepen, maar het kan ook hoop bieden. Voor mij staat de onzekerheid van onze toekomst gelijk aan de hoop dat alles nog mogelijk is en alles nog kan.
Daarnaast kunnen we hoop putten uit de acties die we ondernemen in reactie op de gevoelens van angst die we ervaren. De acties die wij zelf als individu ondernemen. We weten niet of dat wat we doen impact zal hebben, noch hoeveel impact we zullen hebben. Dat kan ons verlammen om überhaupt actie te ondernemen. Ook hier geldt dat die onduidelijkheid over de impact van ons handelen ons juist kan bewegen om in actie te komen. Ik ben ervan overtuigd dat we met onze acties en ons handelen áltijd impact hebben. We weten alleen niet op voorhand hoeveel impact. Maar er zullen altijd mensen in je directe omgeving zijn die worden geraakt door wat jij doet. Mensen die op hun beurt ook in actie komen en zo, als in een domino-effect, weer de levens van anderen beïnvloeden. Voor mij is het besef dat mijn handelen hoe dan ook effect zal hebben, ook al is deze impact misschien maar klein, voldoende om in actie te komen. Want als we niets doen hebben we sowieso geen verandering teweeggebracht.

Positieve verandering

Wat ook nog telt: jouw bijdrage draagt bij aan een positieve verandering. Dat je het probeert. Dat je alles doet wat in je macht ligt om je invloed op de toekomst uit te oefenen. Het geeft mij hoop en rust dat ik misschien in mijn eentje niet de wereld kan noch hoef te redden, maar dat ik wel alles doe wat ik kan doen om voor mijn twee jonge kinderen een mooie toekomst en leefbare aarde achter te laten. Daar ben ik natuurlijk niet in mijn eentje verantwoordelijk voor; maar ik neem wel het stukje verantwoordelijkheid dat ik heb voor mijn rekening.
Tenslotte put ik hoop uit het hier en nu. Zoals eerder beschreven is de toekomst altijd onzeker; is vergankelijkheid een belangrijk onderdeel van het leven. Die angst en onzekerheid zijn altijd onderdeel geweest van ons bestaan. De aanstaande klimaatramp die ons wellicht staat te wachten verandert daar niets aan. Het moet ons doen beseffen dat we ons bewust moeten zijn van onze toekomst, maar dat we ook moeten leven in het hier en nu. Niet door hedonistisch te gaan leven alsof er geen morgen zal zijn, maar door aandacht te hebben voor wat je leven nu waarde geeft. De liefde die je ervaart van je naasten; het geluk dat je ervaart door een wandeling in de natuur; door het samenzijn met anderen; door een bijdrage te leveren aan je gemeenschap; door van betekenis te zijn in de maatschappij. Allemaal zaken die ons leven in het hier en nu waardevol maken.

Perfect is de dood van goed

Er zijn veel zaken die ons hoop kunnen bieden voor de toekomst en die ons kunnen helpen om in actie te komen. Om een bijdrage te leveren, in positieve zin, aan die toekomst. Laat angst ons niet verlammen om iets te ondernemen en neem genoegen met dat wat je doet. Alles wat je doet is goed; het hoeft niet perfect te zijn. Want als we pas gaan handelen op het moment dat we denken dat het perfect is, dan duurt het té lang voordat we gaan handelen. Perfect is de dood van goed. We hebben meer aan een grote groep mensen die het goed willen doen en daarnaar handelen, dan een kleine groep mensen die het perfecte doen. Wees een beetje lief voor jezelf en ook niet te hard voor jezelf als je soms het idee hebt het verkeerde te doen of niet voldoende te doen.
Wie weet wat de toekomst ons brengt. Dat weten we nu niet en hebben we nooit geweten. Maar ondanks de vooruitzichten, die ook in het verleden niet altijd even rooskleurig waren, kunnen we nu een vol en rijk leven leiden; werken aan de toekomst; hoop hebben. Nu de hoop verliezen gaat ons zeker niet helpen om een mooie toekomst tegemoet te gaan; en het ergste wat we nu kunnen doen is de hoop van toekomstige generaties ontnemen. Laten we hoop putten uit al wat mogelijk is. Uit elkaar. Uit wat we allemaal wél kunnen doen en zo die hoop ook omzetten in actie. Actie die zorgt voor een daadwerkelijk mooie wereld en een mooie toekomst. •