In de samenleving is een strijd gaande geweest om elkaar van mening te laten veranderen. Waar de meerderheid van de bevolking wilde dat de zogenaamde ‘wappies’ een prik namen om de verspreiding van corona tegen te gaan, wilde het ongevaccineerde deel van de bevolking geen ‘experimenteel vaccin’. Wel wilden zij weer deelnemen aan de samenleving. Sinds 25 februari zijn de scanapparaten, QR-codes en groene vinkjes verdwenen. Dat geldt daarentegen niet voor de tweedeling in de samenleving.
IJdelheid
Hoe zijn onze standpunten zover uit elkaar komen te liggen?
Binnen het vaccinatiedebat was het ongebruikelijk om van standpunt te veranderen. Zowel wanneer je je geuit hebt tegen vaccinaties, als wanneer je een vaccinatie hebt genomen. ‘De aangeboren ijdelheid kan er niet tegen dat hetgeen we aanvankelijk hebben geponeerd, onjuist en wat de tegenstander heeft geponeerd juist blijkt’, beweert filosoof Arthur Schopenhauer in zijn boek De kunst van het gelijk krijgen. Onze ijdelheid staat ons in de weg om onze ideeën te herzien. Wanneer we ons ongelijk toegeven, hebben we het gevoel dat we onze trots schaden.
‘Onze ijdelheid staat ons in de weg om onze ideeën te herzien’
Ondanks jouw ijdelheid heb je je in het verleden vast wel eens laten overtuigen van een tegengesteld standpunt. Bijvoorbeeld dat een vriendje je overtuigde om over een sloot te springen waarvan jij dacht dat die te breed was. Je sprong zo ver mogelijk, maar de sloot bleek inderdaad te breed. Met doorweekte schoenen en een lachende ‘vriend’ aan de overkant van de sloot zwoer je om nooit meer naar anderen te luisteren. Een foute beslissing is al schadelijk voor je trots, maar dit had ook nog eens voorkomen kunnen worden door naar je eerste gevoel te luisteren. Op dezelfde manier lijken sommige ongevaccineerden huiverig om zich te laten vaccineren, wanneer later kan blijken dat het vaccin ernstige langetermijneffecten zou hebben. Doordat het luisteren naar anderen niet altijd effectief is geweest, proberen we bij ons eigen standpunt te blijven. Zo proberen we onze trots te behouden, beweert Schopenhauer.
Gelijk krijgen
Om ons standpunt te kunnen behouden, zijn we altijd op zoek naar argumenten die ons standpunt bevestigen en wuiven we argumenten die ons standpunt ontkrachten makkelijker weg. Door de komst van sociale media is het eenvoudiger dan ooit om onze ideeën bevestigd te krijgen. Op het internet zijn altijd wel mensen te vinden die er hetzelfde over denken als jij. Waar de gevaccineerden zich focussen op de overheid en mainstream media, zoeken de ongevaccineerden vaak alternatieve media op. Hierdoor komen de tegengestelde standpunten nog verder uit elkaar te liggen.
‘Een discussie gaat vaak om gelijk krijgen, in plaats van gelijk hebben’
Soms gaan we zelfs nog verder om de ander te overtuigen en onze trots te beschermen. Een discussie gaat vaak om gelijk krijgen, in plaats van gelijk hebben, beweert Schopenhauer dan ook. Zo gebruiken we allerlei trucs om ons ongelijk te maskeren, zoals iemand kwaad maken, woorden verdraaien of onjuiste informatie gebruiken. Denk aan Willem Engel die op Instagram een foto uit 2018 van een leeg ziekenhuis plaatste om aan te tonen dat we worden bedrogen over de ernst van de coronapandemie. Hiermee misleidde hij mensen met onjuiste informatie. Of denk aan het nummer Wappie van Youp van ‘t Hek op de melodie van Flappie: één van de vele uitingen waarmee ongevaccineerden belachelijk werden gemaakt.
Collectief
Wat kunnen we hiervan leren?
In samenlevingen die polariseren zijn mensen ongelukkiger, functioneert de overheid minder goed en is er geen vertrouwen in politici. Dit zien we terug in de huidige samenleving waarin het vertrouwen in de overheid tot een dieptepunt is gedaald. Het is essentieel dat er een collectief gevoel is dat je er samen uit wilt komen. ‘Het belang voor de waarheid moet wijken voor de trots en ijdelheid’, stelt Schopenhauer.
‘Het is essentieel dat er een collectief gevoel is dat je er samen uit wilt komen’
Mensen realiseren zich niet dat hun acties het functioneren van de samenleving in de weg zitten. Van de verspreiding van onjuiste informatie tot vervreemding van de ander, met als gevolg een nog groter gevoel van wantrouwen naar elkaar toe. Hetzelfde geldt voor de overheid. Hoewel het 3G-beleid positieve effecten had op de besmettingsgraad, werd de tweedeling hiermee vergroot. Desalniettemin is het afschaffen van het coronatoegangsbewijs niet voldoende om polarisatie tegen te gaan.
Dialoog
In plaats van ongevaccineerden buiten te sluiten, zou je toenadering moeten zoeken. Hetzelfde geldt andersom. We moeten alsnog onze trots opzij zetten, met elkaar in gesprek gaan en aandachtig naar elkaars waarheid luisteren zonder elkaar proberen te overtuigen, op te jagen of andere trucs te gebruiken. Daarom stel ik voor om een dialoog aan te gaan, in plaats van een discussie. Waar een discussie draait om gelijk krijgen, gaat een dialoog om begrip kweken, onze blik verruimen en tot nieuwe inzichten komen. Zelfs wanneer we het oneens zijn, moeten we elkaars mening respecteren. Als we die ijdelheid maar durven parkeren, kunnen we weer nader tot elkaar komen.
‘Zelfs wanneer we het oneens zijn, moeten we elkaars mening respecteren’
Reacties