Ervin Laszlo: systeemtheorie kan antwoord zijn op vele crises

Ervin Laszlo (1932) is een van oorsprong Hongaarse wetenschapsfilosoof en was eerder hoogleraar filosofie, systeemwetenschap en futurologie. Hij kreeg in 1970 het hoogste doctoraat van de Sorbonne, de universiteit van Parijs, en ontving eredoctoraten uit de Verenigde Staten, Canada, Finland en Hongarije. Hij ontving verschillende internationale vredesprijzen en werd in 2004 en 2005 genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. Verder schreef hij 66 boeken die vertaald werden in 26 talen. Carla de Ruiter, hoofdredacteur van B Informed Media, ging met hem in gesprek over zijn missie en hoe de systeemtheorie een antwoord kan geven op de vele crisissen die ons vandaag de dag raken.

DOOR: CARLA DE RUITER

Hoe kijkt u aan tegen wat er momenteel in de wereld gebeurt?
‘De reeks crisissen die we meemaken hebben een diepere betekenis. Het zijn beproevingen van ons vermogen om op deze planeet te overleven, maar ze zijn ook meer dan dat. Zij wijzen op de ontplooiing van een dieper proces: de evolutie van de menselijke community.’

Kunt u uitleggen wat u daarmee bedoelt?
‘Om Mark Twain aan te halen: iedereen praat over evolutie, maar niemand doet er iets – of iets echt doeltreffends – aan. Toch leven we in een periode in onze geschiedenis waarin we iets kunnen doen aan onze evolutie. Niet de evolutie van ons brein en ons lichaam, maar de evolutie van de menselijke community. We zouden dit proces met elkaar meer duurzaam en ‘levensvatbaarder’ kunnen laten verlopen. De huidige crisisperiode in onze wereld maakt deel uit van de evolutie die zich in de biosfeer van de planeet voltrekt. Onder de oppervlakte van strijd, ineenstorting en chaos, is er een consistente ontwikkeling die meer en meer mensen en gemeenschappen met elkaar in contact brengt en met elkaar laat communiceren. Mensen, groepen en culturen die voorheen betrekkelijk op zichzelf waren, verenigen zich nu door netwerken van informatie en communicatie en omarmen ecologische, sociale en sociaal-culturele systemen.’

Op uw website www.thelaszloinstitute.com staat: ‘The evolution of cosmic coherence is the love story of the universe.’ Wat bedoelt u daar precies mee?
‘Mensen en groepen mensen hebben van nature een gevoel dat ze ergens bij willen horen en op zoek zijn naar liefde. Dat werkt als vanzelf in ons bewustzijn. Alles wat er in het universum gebeurt is er niet zomaar en gebeurt niet per ongeluk. Er gaat een richting vanuit. Dat kun je een sprankel, een impuls, of ‘divine love’ noemen. Het woord ‘love story’ is natuurlijk een beetje een poëtische benadering om te zeggen dat mensen van nature naar elkaar toe trekken om ‘heel’ te worden. Dat geldt voor al het leven, dus ook op planetair en cellulair niveau. Alles is erop gebaseerd om weer heel te worden. De crises en ineenstortingen die we ervaren zijn uitingen van het streven naar die heelheid.’

‘Alles wat er in het universum gebeurt is er niet zomaar en gebeurt niet per ongeluk.’

Moeten organisaties en bijvoorbeeld politieke systemen eerst onderuitgaan voor ze zullen veranderen?
‘Ik vertrouw mensen, voornamelijk jonge mensen, die zich aantrekken hoe het er in de maatschappij aan toe gaat. Zij voelen zich verantwoordelijk voor wat er gebeurt. Zij vragen wat ze zélf kunnen doen, ze willen graag meedoen. Iedereen zoekt antwoorden om verder te gaan. En we kunnen op deze verandering vertrouwen. Gandhi zei het al: “Word de verandering die je zou willen zien.” Dat is niet iets van bovenaf of van buitenaf, maar dat komt van binnenuit. Gelukkig kunnen we nog ingrijpen in het proces. We kunnen bijdragen aan de komst van een duurzame omslag als we zien dat het een haalbare en normale ontwikkeling is; deel van de evolutie die de geschiedenis van het menselijk leven op deze planeet kenmerkt. Huidige projecten voor vrede, duurzaamheid en samenwerking op zowel lokaal als mondiaal niveau zijn de aanwijzingen dat deze ontwikkeling op komst is.’

Hoe kan de wereld veranderen als de meerderheid van de wereld geen idee heeft hoe systeemverandering werkt?
(lachend) ‘Dat gaat inderdaad niet goed. Dan worden er heel veel fouten gemaakt. Gelukkig hebben we een GPS, een navigatie van het universum, in ons zitten. Dat moet je echt zien als een richtingaanwijzer die ons inspireert, als je dat toelaat. Je moet je daar wel eerst bewust van worden. Hierdoor kom je in contact met elkaar en de wereld om je heen. Dat kan door een meditatieve staat, door extatische vreugde of door een religieuze ervaring. Ik ben daarom hoopvol. Ik vertrouw erop dat dit proces plaats zal vinden en naarmate de tijd verstrijkt ga ik ervanuit dat er een upshift, zoals de gelijknamige titel van mijn boek, een sprong voorwaarts die van betekenis is, zal komen. Als we zelf geen stappen ondernemen, creëren we drempels die niet meer om te keren zijn en serieuze ineenstortingen met zich meebrengen.’

Dus hoewel ineenstortingen wel een uiting zijn van het universele proces naar heelwording, is er ook een gevaar?
‘Ja, dat klopt. Het is zelfs een overlevingsgevaar, maar het is ook een venster dat opengaat voor verandering en transformatie. Het verzwakt de greep van gevestigde instellingen, waarden en aspiraties en biedt nieuwe kansen voor innovatie. In het natuurlijke verloop van de evolutie wordt een terugval naar onsamenhangendheid (chaos) gevolgd door een terugval naar hogere niveaus en vormen van samenhang. Dit zou ook het geval zijn in de menselijke wereld, maar in ons geval is de komst van een tijdige upshift niet verzekerd. We beschikken over enorme krachten, die wij niet altijd gebruiken op een manier die samenhang bevordert. We bereiken drempels van onomkeerbaarheid en negatieve uitkomsten komen aan de oppervlakte. Op deze wereldwijde tweesprong zijn we… lees het volledige interview op de website van B Informed Media.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met B Informed Media. Carla de Ruiter is de hoofdredacteur van dit mediaplatform.