Een pluim voor Bart Maes

Voorvechters van de democratie zijn van alle tijden. De geschiedenis wordt gekenmerkt door dergelijke kopstukken die streden voor onze grondrechten. Maar ook in deze tijd staan er nieuwe strijders op. Bart Maes is er een voor in de boeken.

Bij het overzien van 2021 ging een aantal voor de democratie markante personen van ons heen. Alleen al voor Zuid-Afrika eerder dit jaar Frederik Willem de Klerk, die het initiatief doorzette om de apartheid op te heffen, en eind december bisschop Desmond Mpilo Tutu, de drager van nationale vergeving. Vergeving om weer tot verbinding tussen grote groepen mensen te kunnen komen. Met naast de bekende namen als De Klerk en Tutu talloze mensen die niet zo bekend waren, maar zich ook hebben ingezet voor democratie en verbinding.

Kortgeding van Bart Maes

Of advocaat Bart Maes net als De Klerk en Tutu ooit een internationale status zal bereiken voor zijn inzet om onze democratie te beschermen, dat weten we niet. Wel is het heel zinvol stil te staan bij zijn procedures om via de Nederlandse rechtspraak onnodige inbreuken op onze vrijheden aan de orde te stellen, en zo mogelijk te corrigeren.

Afgelopen woensdag 5 januari was de uitspraak over het kortgeding dat hij met zijn team aanspande tegen de lockdown, over de rechtmatigheid van de inperkingen van de lockdown. De kernvraag van deze zaak: is met de wetenschap van een aantal weken geleden en de wetenschap van 5 januari 2022 de lockdown een terechte maatregel? Oftewel, heeft de overheid in redelijkheid kunnen kiezen voor het dermate en grofmazig beperken van onze vrijheden? Daarbij zijn enkele feiten over het doel, het beschermen tegen de Omikron-variant, van belang.

Veel mensen zijn kwetsbaar bij een infectie met het coronavirus. Duidelijk is dat de Omikron-variant veel besmettelijker is dan de Delta-variant, maar ook minder ernstig met een mild ziekteverloop en een beduidend lager risico op ziekenhuisopname of overlijden. Dit blijkt uit gegevens uit onder meer Zuid-Afrika en Engeland, en is ook bevestigd door het RIVM.

Grofmazige corona-aanpak

De rechter oordeelde dat de lockdown rechtmatig is, maar is helaas met de rechtsoverwegingen niet op die essentie ingegaan. Eigenlijk volgde de rechter de teneur van ‘het OMT is deskundig, de adviezen van het OMT zoals overgenomen door de regering zijn leidend’. Een bijzonder zorgwekkende houding voor een rechter die uiteindelijk moet toetsen of de burger niet onterecht door de overheid in haar vrijheden wordt beknot. Immers, het OMT is niet gekozen; is geen democratisch orgaan; is noch een weergave van de maatschappij, noch van de wetenschap. In een complexe materie als de coronabestrijding moeten alternatieve overwegingen voorliggen. Evenals een parlementair en maatschappelijk debat over die mogelijkheden. Deze ontbraken. En zo komt er een grofmazige aanpak met nationaal vaccineren in combinatie met een verregaande lockdown.

We zien een Europeesbreed beleid. Macron in Frankrijk stelt onomwonden de mensen die niet zijn gevaccineerd in Frankrijk het leven zuur te blijven maken. De 2G-samenleving is in Oostenrijk en delen van Duitsland geïntroduceerd, waarbij groepen mensen worden uitgesloten van het maatschappelijke verkeer. Er zijn financiële straffen voor niet-gevaccineerden in Griekenland en Italië. Maatregels die steeds zonder waarachtig maatschappelijk debat over het gevoerde beleid zijn ingevoerd. Zelfs nu vaccineren op z’n best maar een tijdelijke oplossing biedt, wordt niet overgegaan tot zo’n debat.

Wel zien we dwang. Bij het invoeren van de lockdown in Nederland kwam de suggestie al naar voren dat deze lockdown tot doel had de weerstand tegen 2G te breken. De winkeliers en restaurants hebben het topseizoen gemist. De steunmaatregelen zijn nu ernstig ingeperkt. Ondernemers teren in op hun vermogen, maar mogen ondertussen hun winkel, kapsalon of restaurant niet openen. De schuld hiervoor is door Hugo de Jonge bij niet-gevaccineerden gelegd. We lezen inmiddels in de krant dat de winkeliers bereid zijn met 2G te gaan testen. Daarmee zouden we ook in Nederland overgaan tot het uitsluiten van groepen mensen.

Essentiële vraag

De vraag hoort echter niet meer te gaan over vaccineren of niet vaccineren. Veel essentiëler is de vraag over onze grondrechten. Grondrechten die de overheid inperkt en waar de rechter over zou moeten waken. Juist ook als lichtend voorbeeld in Europa, waar onze grondrechten, vastgelegd in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, zo leidend horen te zijn.

Is Nederland nog steeds een Gidsland te noemen? De rechterlijke uitspraak is een gemiste kans om daadwerkelijk Gidsland te zijn op het gebied van inclusie, op het niet uitsluiten van minderheden. Immers, in een democratische samenleving is iedereen van belang. We wijzen weleens met het – de Nederlanders vaak verweten – vingertje naar andere landen, waar de rechtspraak de mensenrechten niet respecteert. Landen als Rusland en Iran worden dan vaak genoemd. Maar in Nederland zal het, als het om onze essentiële grondrechten gaat, voor een voorvechter van onze democratische vrijheden ook wel om moedeloos van te worden zijn. En toch is het belangrijk om op te blijven komen voor het behoud van onze grondrechten. Het beschermen van die grondrechten is essentieel voor onze samenleving.

Vandaar een pluim voor Bart Maes en een hart onder de riem voor de winkeliers en al die andere mensen die blijven strijden voor een democratische samenleving, waar de overheid onze vrijheden beschermt en borgt, en waar we met respect voor elkaar samenleven.

Chapeau!