De kracht van…

Waar haal je het vandaan, iedere dag weer? Gijs de Swarte spreekt beroemde, minder beroemde, aangeslagen, vrijgevochten, zoekende, zekere, stoere en andere geesten over hoe zij het doen in: De kracht van…

DOOR: GIJS DE SWARTE

Arielle Veerman, (1963) schrijfster en restaurator

‘Soms is er geen licht aan het eind van de tunnel’

Arielle Veerman publiceerde vorig jaar De langste adem, een aangrijpend en zeer goed ontvangen boek over haar pijnlijke relatie met de door zelfdoding overleden vader van haar drie kinderen, ex-man en schrijver Joost Zwagerman.
Arielle Veerman: ‘Het was vreselijk, periodes die heel bedreigend waren de ziekte van Joost, zijn agressie, de rechtszaken. Ik stond er financieel ook heel slecht voor. En dan dat boek; de ex over de gevierde schrijver… dat ruikt al snel naar rancune. Dat er zo over gedacht werd voelde ik ook wel. Bij Op1 aan tafel… dat ervaarde ik echt als agressief. Maar toen het breder gelezen werd en goed bleek te vallen, en er zoveel begripvolle reacties kwamen ook… We zijn een jaar verder nu en het woord dat bij me opkomt is opluchting. Dat is het echt, ik ben opgelucht.’

‘Als het leven te groot wordt, houdt het klein.’

‘En als ik dan denk over deze tijd… Ik ben niet bang. Op de een of andere manier is de illusie ontstaan dat ziekte en dood ons worden aangedaan door een soort kwaadwillende macht. Er heerst hierdoor enorm veel onrust en angst. Maar ziekte en dood zijn inherent aan het leven. Ze horen erbij. Dat wil niet zeggen dat het allemaal zomaar van je afglijdt. Het is verwoestend als je mensen verliest. En ook als je een bedrijf hebt en je ziet het ten onder gaan en je kunt er niets aan doen. Die verhalen kom ik natuurlijk tegen en het is hartverscheurend. Maar je moet een methode vinden om er mee om te gaan, met al dat soort dingen, dat heb ik wel geleerd. De kinderen zijn hier vaak. Daar richt ik me op. We consumeren niet al te veel nieuws. Eten samen. Schaken opeens weer veel – iets wat we vroeger al deden. Dat is mijn weg; als het leven te groot wordt, houd het klein. Wat is de uitdrukking ook alweer… oh ja, licht aan het eind van de tunnel. Dat is er soms niet. En als het er niet is moet je het in de tunnel gezellig maken. Klinkt een beetje als “kop op, doorbijten”, maar echt, een andere goede keuze is er niet.’

Salo Muller (1936), fysiotherapeut, schrijver, spreker, holocaustoverlever, pitbull…

‘Ja lieve schat, bekijk het eens van een andere kant’

Zijn ouders werden in Auschwitz vermoord. Hij was de fysiotherapeut van het grote Cruyff-Ajax. Hij dwong schadevergoedingen af voor de deportaties waaraan de Nederlandse Spoorwegen verdiende, geeft lezingen en schreef meerdere boeken. De bestseller Tot vanavond en lief zijn hoor! over zijn oorlogsjaren, komt binnenkort uit in Italië.
Salo Muller: ‘Ik heb veel geluk gehad. Ik heb twee kinderen, vijf kleinkinderen en twee bonuskleinkinderen van de nieuwe partner van mijn zoon. Na de oorlog werd ik opgevangen door mijn oom en tante. Mijn nichtje werd m’n zusje. Ik kon er ook altijd goed over praten met mijn vrouw want haar ouders zijn in Sobibor vermoord.’
‘Ik heb wel vriendjes en vriendinnetjes die opbellen en zeggen “dit gaat niet goed en dat gaat niet goed”. Dan zeg ik wel eens “ja lieve schat, bekijk het eens van een andere kant”. Je hebt een mooi huis, eten, drinken, een partner. Dat zeg ik ook tegen m’n kinderen. En ja inderdaad, ook tegen mezelf. Doe godverdomme niet zo mal; uit de put, niet erin. Muziek werkt goed, klassiek of jazz. Ik schrijf veel. Ik vertel op scholen over m’n leven. Ik blijf dingen doen.’
‘Dat hele NS verhaal… Moet je voorstellen; zo vanuit je gewone leven in een veewagen, waar veertig mensen in kunnen en waar er vijfenzestig in worden gepropt. Daar sta je dan, met je kinderen misschien, geen eten, geen drinken, je kan niet piesen, mensen raken in paniek, sterven. Vertrokken er twintig treinen naar Westerbork dan werden er twintig nota’s naar de Duitsers gestuurd. En die betaalden dat dan van het geld dat ze van diezelfde joden hadden gestolen. Ze betaalden voor hun eigen treinkaartje. Dat vind ik iets onvoorstelbaars nog steeds. Ik ga nu door met de Duitse spoorwegen. Dat is moeilijker. Hun wetstelsel is anders. Maar zij hebben het bewuster gedaan. Ze reden door tot in de vernietigingskampen. Ze hebben geroken wat er uit de schoorstenen kwam.’

‘Toen de oorlog over was, was ik alles kwijt en helemaal depressief.’

‘Met de NS ben ik drieënhalf jaar bezig geweest en dan krijg je toch commentaar. “Het is een dood paard Salo, blijf daar nou niet aan trekken. Je hebt een vrouw, kinderen, ga iets leuks doen met ze.” Mensen zeggen nu ook weer, “hou toch op met die Duitsers, het heeft geen enkele zin”. Maar ik zet door. Ik ben een pitbull. Als ik iets vast heb laat ik niet meer los. Als je je ergens echt op richt, als je iets absoluut wilt dan geeft dat zoveel kracht. Dat je later denkt, heb ik dat gedaan? Toen de oorlog over was, was ik alles kwijt en helemaal depressief. Dan kun je twee kanten op. Of je denkt, het leven is toch wel leuk en je komt eruit. Of die andere kant op… en dat is heel erg.’

Monique de la Fressange, (1979), drag queen, podiumkunstenares en Bachelor of Science in Communication.

‘Je moet het gevecht aangaan’

Ze werd in elkaar geslagen bij het Centraal Station van Amsterdam, kreeg vorig jaar het coronavirus, maar houdt een goed humeur.
Monique de la Fressange: ‘Ja dat moment… ze waren met z’n drieën en een van hen liep voor de anderen uit. Hij begon te roepen “je bent zo sexy en wil je dit en wil je dat” en zo. Ik ken het allemaal; niet reageren, niet reageren, laat het voorbijgaan alsjeblieft… Maar zoals dat gaat, voelde hij zich afgewezen en begon te schelden en te dreigen. Opeens veranderde er iets in me; oké dan, laat het maar gebeuren. Komt wat er komt. Ik laat me niet beledigen. Ik zei wat terug en toen kwam het. Loop je daar… in je mooie kleren, met een bebloed gezicht. Aan bullying ben ik gewend. Op de lagere school, de middelbare school, de universiteit. Daar ga ik niet over uitweiden.
‘Vaak denk ik aan mijn oom in Panama. Hij was gay en kreeg aids maar hij durfde er niet voor uit te komen en stierf. Als hij dat wel had gedurfd, dan had hij tijdig medicijnen kunnen krijgen en was hij er misschien nog geweest. Je moet het gevecht aangaan. Ik herinner me nog de eerste keer dat ik optrad. Ik ben nogal verlegen, introvert. Maar als heel jong kind wist ik dat ik het podium op moest. Een raar dilemma. Met trillende handen stond ik achter de coulissen en dan is het ja of nee. Ga het maar aan dan, dacht ik, gewoon erdoorheen. Daar stond ik dan, op het podium, en ik mocht zijn wie ik was.’

‘Hoe vecht je voor je leven?’

‘We hebben nu te maken met het coronavirus. Ik heb het ook gekregen, in het begin, toen we al die dramatische beelden uit China zagen. Ik heb het niet aan mijn ouders in Panama verteld. Je maakt de ellende alleen maar groter. Kunnen zij niet slapen… Dus ik lag alleen in dat ziekenhuis, ik voelde me slecht, kon geen lucht binnenkrijgen, had buisjes in mijn neus. Ik werd in een week tien kilo lichter. Ik lag op een kamer met een man met wie ik niet sprak maar die ik wel hoorde vechten voor zuurstof. En dan, midden in de nacht, gerochel, paniek, artsen en verplegers die binnen komen rennen. Daarna is iedereen weer weg. Deur dicht, licht uit. Oké… dus zoiets kan mij ook gebeuren. Maar wat kan ik doen? Hoe vecht je voor je leven? Rustig blijven, ontspannen, diep ademhalen zodat er zuurstof in je bloed komt. Positief denken; ik ga dit niet verliezen, kom maar op.’
‘Ademhalen, wat je ooit zo gewoon vond, waar je nooit aandacht aan gaf, dat blijkt een groot geschenk. Frisse koude lucht, diep je longen in. Je leeft. Ik ben daarna ook begonnen met de hormonen, om helemaal vrouw te worden.’