De kerk is de betere kerk

Het afgelopen Paasweekend beleefde gastredacteur en wetenschapper Maarten Fornerod ontroering tijdens het bijwonen van een kerkdienst. Vooral door het vrije denken waar in de kerk wel ruimte voor lijkt te zijn, maar binnen de academische wereld steeds minder.

DOOR: MAARTEN FORNEROD

De pianist speelt een hemelse prelude van Debussy terwijl zijn vriendin geconcentreerd naast hem zit om de pagina’s om te slaan. Voor de pianist is God zoveel eenvoudiger te vinden dan voor de wetenschapper. De kerk zit vol, maar de stoelen links en rechts van mij zijn leeg. Ik ben hier alleen gekomen. Als de prelude voorbij is, begint het koor te zingen en komt de vriendin naast mij zitten. We hebben even daarvoor kennisgemaakt en ik was halverwege mijn biografie als dienstweigeraar toen de dienst begon. De studentengemeente heeft zijn wortels in de jaren zestig en was actief in het anti-kernwapenprotest. De studenten van toen zijn nu oud, of dood, maar de gemeente is jong gebleven. Een schare kinderen verdwijnt door een zijdeur als het programma serieus wordt, samen met een olijk kijkende jeugdpastor.

De Paasdienst gaat voort als een geoliede machine met samenzang en korte stukjes tekst, uitgesproken door voorgangers van verschillend religieus pluimage. De Bijbeltekst is van Lukas, de Emmaüsgangers, die Jezus niet herkenden op hun aftocht uit Jeruzalem; de Messias was immers dood? Misschien door de hoge gothische ramen waar het zonlicht doorheen straalt, of door de mensen om mij heen, het prachtige koor, met loepzuivere dwarsfluit en de piano, de liedteksten, ik denk dat ik misschien niet in God geloof, maar wel in deze mensen. En de vrienden van mijn vrienden zijn mijn vrienden, toch? Met het geloofsobstakel uit de weg kan ik helemaal opgaan in het verhaal dat de voorgangster vertelt, de blijdschap van het lege graf, het breken van het brood, het ontroerende enthousiasme van de discipelen, en ik word zelf ontroerd en besef dat er hier meer ruimte is om na te denken dan in de academie.

‘Zondaars kunnen zonder pardon worden weggestuurd. Ontslagen. Verguisd. De academische brandstapel op.’

Want aan de universiteiten heerst dezer dagen een dwingende orthodoxie, met waarheden waarvan niet mag worden afgeweken. Hooguit mag worden nagedacht over hoe de dolenden alsnog het ware geloof kan worden bijgebracht. Zondaars kunnen zonder pardon worden weggestuurd. Ontslagen. Verguisd. De academische brandstapel op.

Aan het einde van de dienst, als wij allen in een kring rond een altaar van gele viooltjes staan, in een spiraal van plastic potjes, en de zon extra fel op de eeuwenoude vloer schijnt, doet iemand een bede voor mensen die vastzitten in hun eigen gelijk. En de kerk echoot het gebed.

Na afloop praat ik nog wat na met de jonge pianist, zijn vriendin en een grijsbebaarde veteraan, een van de pijlers van het koor. Hij vertelt dat in het begin de priesters niet openlijk met de dominee de dienst konden leiden, wegens het gevaar van suspensie. Momenteel kan juist op de universiteit iets wat tegen de Wetenschappelijke Consensus ingaat alleen ondergronds plaatsvinden. Maar ik ben optimist, en ik denk dat de bede van vanochtend uiteindelijk zal worden verhoord.

Als ik later de kerk uitloop heb ik gezelschap gekregen van een plastic potje met viooltjes die mij vrolijk geel naar huis begeleiden, onder een stralend blauwe hemel.

Maarten Fornerod is onderzoeker en publicist bij onder meer Optimist magazine en Moesson. Lees ook zijn bijdrage aan het Toekomstnummer van de Optimist dat nu te koop is: ‘De toekomst is analoog.’