Economische achterstand Europa houdt kansen in

Er gaat geen dag voorbij of we lezen noodkreten over de economische achterstand die Europa, mede door de maatregelen van Donald Trump, aan het oplopen is op de Verenigde Staten.

Het bewijst nog maar eens hoe gewoon we zijn geraakt aan het eenzijdig kijken door een klassieke economische bril, zodat we BBP-groei als heilige graal zien. De vermaarde Franse econoom Philippe Aghion, die onder meer professor is aan de business school INSEAD en aan de London School of Economics, vindt het nochtans hoog tijd om die ‘achterstand’ te relativeren.

Voor het Collège de France liet hij verstaan dat klassieke media het ook zouden moeten hebben over onder meer de kolossale vervuiling, de toenemende kindersterfte en de dalende levensverwachting in de VS. ‘Het is eindelijk tijd,’ zo liet hij optekenen, ‘om de hogepriesters van het neoliberale kapitalisme te negeren en economie te benaderen met andere indicatoren.’

Dat was vijf jaar geleden ook al de boodschap van een spraakmakend dossier in The Economist met de titel The Next Capitalist Revolution: met het huidige neoliberale kapitalistische systeem kunnen we niet verder. En het is niet omdat de Verenigde Staten daar onder invloed van Trump, Musk en de andere techmiljardairs volop op blijven inzetten, dat Europa dat voorbeeld klakkeloos moet volgen.  Het brengt immers de mens en de planeet zoveel schade toe, dat de kostprijs ervan omwille van toenemende ongelijkheid en klimaatopwarming torenhoog oploopt.

Toch blijven de meetinstrumenten van het klassieke economische denken in zowat alle media de hoofdtoon voeren. Geen sprake van het donutmodel van Kate Raworth of het laatste boek van Mariana Mazzucato, dat onder de titel Mission Economy – A Moonshot Guide to Changing Capitalism pleit voor een grotere rol van de overheid, gekoppeld aan de maatschappelijke uitdagingen van deze tijd, zoals zorg en huisvesting.

Geen sprake van een ondernemende en innovatieve overheid die samen met privébedrijven ambitieuze missies neerzet om de publieke welvaart en het welzijn en welbevinden te vergroten. Neen, het gaat enkel over de verpletterende dominantie van de Verenigde Staten en China in alle klassieke economische rangschikkingen en de terugval van Europa.

Er gaat wel veel aandacht naar het feit dat van de 1.200 ‘unicorns’ – bedrijven die 1 miljard dollar waard zijn – die eind 2024 wereldwijd werden geteld, meer dan de helft afkomstig zijn uit de VS en slechts een handvol uit Europa. Alsof dat de enige graadmeters zijn van een gezonde economie, alsof we nog niet hebben kunnen vaststellen dat het eeuwige ‘citius, altius, fortius’ misschien wel een goede slogan is voor sporters die hun Olympische droom willen waarmaken, maar op economisch vlak tot regelrechte rampen aan het leiden is.

Europa moet dus meer inzetten op verbeelding en innovatie. Niet om hier ook zoveel mogelijk ‘unicorns’ af te leveren, maar om te werken aan een eigen waardengedreven zebra-economie, die het oude continent meteen ook een nieuwe identiteit geeft.

Met andere woorden: de huidige toestand in de wereld en de economische ‘achterstand’ van Europa bieden een gouden kans om het radicaal anders aan te pakken. Het inzicht dat eenhoornbedrijven niet de enige maatstaf zijn voor succes, kan een goed opstapje zijn naar transitie. Om het systeem niet te behouden en om niet naar vernieuwing te zoeken binnen het oude systeem, maar om radicaal van systeem te veranderen. Om te mikken op lokale productie en distributie, om te bewijzen dat zebrabedrijven meer doen voor welzijn en welbevinden dan eenhoorns, om het lineaire groeimodel achter te laten en om te kiezen voor een circulaire economie en voor regeneratieve groei. Dan is er van ‘achterstand’ op het door obesitas geplaagde Amerika geen sprake.

Geert Degrande, werkt aan een nieuw Zebra-project