ThursDaily: de moderne meent

In het boek wat we gemeen hebben benadrukt Thijs Lijster het belang van de meent, beter bekend in het Engels als the commons. Thijs Lijster is universitair docent kunst- en cultuurfilosofie. Nog niet zo lang geleden was hij te gast bij de podcast Op zoek naar het nieuwe verhaal van Cees Lotteringen, waar hij pleit voor gemeenschapszin.

‘Meenten zijn gezamenlijke en gedeelde bronnen die eigenlijk niemands eigendom zijn.’ Lijster legt uit dat bepaalde weides of bossen in de middeleeuwen als meent kunnen worden beschouwd. Destijds waren dat stukken land die iedereen kon gebruiken. ‘Tegenwoordig is de meent een veel breder begrip, een meent kan ook iets ontastbaars zijn zoals kennis die van generatie op generatie gaat en waar niemand echt eigenaar van is.’ Om te bevatten wat een meent eigenlijk is, geven de inheemse stammen in het Amazonewoud een goed voorbeeld. ‘In ons huidige kapitalistische systeem verwachten we eigenlijk dat alles altijd in bezit is van iemand. We bekijken dat heel juridisch: als je iets hebt gekocht ben je de eigenaar.’ Dat is niet hoe de stammen in het Amazonewoud denken over de stukken land die boeren claimen als hun eigendom. De stammen zien het regenwoud als iets op zichzelf. Iets waar zij gebruik van mogen maken, maar wat niet hun eigendom is.

Dat is volgens Lijster ook het interessante aan de huidige tijd. ‘Tegenwoordig is bijna alles eigendom van iets of iemand. We maken dan vaak onderscheid tussen private goederen – die meestal van bedrijven of individuen zijn – en publieke goederen die eigendom zijn van de overheid. Daar tussenin ligt de meent.’ Dat klinkt misschien een beetje gek, maar dat komt voornamelijk omdat we gewend zijn geraakt aan het verdelen van de wereld in eigendommen.

Volgens Lijster leven we op dit moment niet in een balans. ‘Je kan het wel een beetje als een drie-eenheid zien. Je hebt het private goed, het publieke goed en de meenten. Meenten zijn gevoelig voor onteigening en privatisering. Ze worden makkelijk tot eigendom gemaakt, terwijl ze eigenlijk als een buffer zouden moeten fungeren tussen de andere twee om de balans te bewaren. Hoe mooi zou het bijvoorbeeld zijn als het internet een echte meent was gebleven. Grote Tech bedrijven waren dan niet zo machtig geweest en onze gegevens waren een stuk veiliger gebleven.’

Meenten zorgen volgens Lijster ook voor gemeenschapszin. Denk maar aan het stadstuintje, dat is een voorbeeld van een moderne meent. ‘Hoewel het op papier misschien van de gemeente is, zal het in de praktijk meer van de gemeenschap zelf zijn. Op die manier kan een overheid meenten stimuleren.’ Dat denken als gemeenschap en niet als individu is ook wel een beetje de kern van wat een meent een meent maakt. Dat is volgens Lijster ook hoe we die meenten waarborgen en uitbreiden. ‘Meenten zullen alleen vanuit de maatschappij opkomen en gewaarborgd worden.’

Laten we de meent weer wat meer aandacht schenken, het is het waard om de overgebleven meenten te behouden en om weer nieuwe meenten te creëren. Wil je meer weten over de ideeën van Thijs Lijster? Luister dan naar de podcast op zoek naar het nieuwe verhaal of lees zijn boek wat we gemeen hebben.

Geschreven door Job Koskamp