Column: Miriam Bryson

En toen was er opeens sprake van een Russische invasie in Oekraïne. Wat een uitdaging om in een periode met deze geopolitieke ontwikkelingen iets met een optimistische invalshoek te schrijven. Want hoe kan het dat een man als Poetin ogenschijnlijk de ruimte krijgt om te doen wat hij doet. Zijn we hier niet allemaal verantwoordelijkheid voor?

Op alle niveaus worden we geconfronteerd met de keuze tussen het ideaal en het praktische. Maar al te vaak is de prijs voor de idealistische keuze hoger. Duurzame keuzes zijn nu eenmaal veel duurder dan de niet of minder duurzame opties. It’s the economy stupid is een bekende uitspraak in verkiezingstijd, maar niet alleen dan!
Ook individueel draait het om de harde valuta. Wie kijkt er niet jaarlijks naar de energiedeal met de beste prijs? Er zijn maar weinig mensen die kijken naar de herkomst van onze energie. Feitelijk dragen we allemaal bij aan de geopolitieke verhoudingen. Idealistische keuzes worden niet gemaakt want die verkopen niet. Lange termijn effecten zijn niet sexy want op de korte termijn kosten ze geld.
De eerlijkheid gebied mij te zeggen dat ook ik meer een pragmaticus ben dan een idealist. En nu is er oorlog en las ik ergens dat er schaamte heerst onder de Russische bevolking voor deze oorlogsvoering. Ook ik schaam me wel voor mijn eerder gemaakte keuzes omdat ik me bewust ben geworden dat ik daarmee een systeem in stand houd. Is de schaamte die sommige mensen ervaren een uiting van ons moreel kompas? Schaamte heeft een functie, in positieve zin geeft deze emotie ons sturing om het gedrag aan te passen aan de geldende normen en waarden. Als sociale wezens willen wij namelijk zonder uitzondering geaccepteerd worden door anderen.
Op grote schaal trekken bedrijven zich uit Rusland terug of stoppen de handel met het land. Dit alles in een ultieme poging om Poetin en zijn gevolg in de pas te laten lopen van de collectief geldende normen en waarden. Veel mensen schamen zich voor de oorlog in Oekraïne. In die context is schaamte een positieve ontwikkeling. Op microniveau ‘wat kan ik doen om de invloed van totalitaire systemen te verkleinen?’. En op macroniveau ‘welke keuzes moeten gemaakt worden ondanks de daarmee gemoeide kosten en politieke verhoudingen?’.
Nu we weten wat de functie van schaamte is, laten we ons dan op alle niveaus diep schamen in de wetenschap dat we daarmee de eerste stappen zetten naar een wereld die meer in balans zal zijn. Uiteindelijk begint een betere wereld bij de keuzes die wij als mensen maken. •

Miriam Bryson is directeur-bestuurder van Welzijn Rijswijk. Met deze organisatie versterkt zij het welzijn van mensen door de kracht van samen optimaal in te zetten.