Column Harry Starren: Boos

Mijn coach die in de hemel woont en zich mijn vader noemt, zei altijd tegen mij (ik was een jongen nog, en zijn hoop in bange dagen) dat ik mijn boosheid moest gebruiken. ‘Ten goede’, zei mijn vader dan, ter vermijding van ieder misverstand.

Ik versta die woorden, lang nadat hij afstand heeft genomen, nog altijd helder. Ik denk dat ik hem, met het verstrijken van de tijd, steeds beter ga verstaan. Een goede coach, dat is mij nu gebleken, kan een leven lang mee. Hij hoeft er zelf niet voor te leven.

Woede, hoe zit het daar eigenlijk mee? Woede komt voort uit frustratie. Als de dingen niet gaan zoals je wilt. Dan worden we boos en als we het opgeven: ook nog eens verdrietig. Soms worden we het voor de zekerheid meteen maar alle twee.

Boze mensen schrikken ons af. Ze boezemen ons vrees in. Afkeer op zijn minst. Waarom zo boos? Dat moet toch anders kunnen?

Als je dat denkt, dán ben je haast per definitie beter af. En maak je vrijwel zeker deel uit van de elite. Daar hoor je bij, als je ‘eigenlijk’ niks te klagen hebt. Dan leef je in een gave wereld, en is Nederland een gaaf land. En dan is vrolijkheid je deel. Je bent haast van nature ‘charmant’.

In de film Network ziet de anchorman van de nieuwsrubriek zijn ratings dalen. Nog even en hij wordt afgedankt. Nu er niets meer te verliezen lijkt, ontpopt zich in hem de razernij die hij altijd zo kundig heeft weten te maskeren. Hij is de hypocrisie spuugzat. Hij is boos. En vraagt zijn resterende publiek zijn boosheid met hem te delen. In no time stijgt de rubriek in de ratings. De mensen blijken het al veel langer zat.

Network is als film uitgekomen in 1976 (!) en net als alle grote kunst kreeg de film een voorspellende waarde. Onlangs kwam het scenario als toneelstuk uit in New York, onder regie van ‘onze’ Ivo van Hove, uit België zeg ik er in eerlijkheid maar even bij. Het is in New York een groot succes en kwam er precies op tijd. De tijdgeest wordt er volgens de recensies perfect mee in kaart gebracht.

Nu we het toch over de gele hesjes hebben. Wie om zich heen de welvaart toe ziet nemen, met de broekriem nog altijd strak aangesnoerd, kan niet aan de indruk ontkomen dat ie in de maling wordt genomen. De lonen blijven om het even, de opbrengsten van de groei gaan de weg naar het vermogen. De inkomensverhoudingen verschuiven nauwelijks maar het vermogen van de mensen aan de goede kant van de sloot stijgt sneller dan ooit.

In de welvarende stad waar ik woon, is het aantal arme mensen opnieuw toegenomen. Het aantal mensen uit de middenklasse dat aan het einde van hun salaris nog een stuk van de maand overhoudt, is nog altijd levensgroot.

‘Waarom zo boos? Dat moet toch anders kunnen?’

Maar ‘overall’ gaat het goed en steeds meer mensen hebben niets te klagen. De blijvende verschillen doen echter steeds meer pijn. Omdat ze er in de ogen van velen, eigenlijk niet hoeven te zijn. Er klopt iets niet.

The Optimist, het blad waarin ik schrijf, bepleit de liefde. Ik deel die gedachte, dat staat buiten kijf. Liefde overwint alles. Had ik de liefde niet…

Maar de boosheid dan? Het groeiend ongenoegen? Die moeten we durven uiten. En durven verstaan. Waarom gaan we ons te buiten? Wat is ons aangedaan?

Rustig, rustig – zo hoor je nette mensen sussen. Kalm nu toch, zo mag het toch niet gaan? Ik reken mijzelf graag tot de nette mensen. Maar ik twijfel aan de kracht van mijn gelijk. Heb ik misschien makkelijk praten?

Ik moet denken aan de sociale passie van mijn vader en wat hij ooit eens zei: ‘Wie de mantel der liefde gebruikt om het vuur te smoren, raakt behalve zijn jas, ook zijn geloofwaardigheid kwijt.’

Daarom: wees boos, maar wees daarin selectief; kies de zaak die het waard is.

En die zaak dat zijn wij.