Boris Dittrich: ‘Het besef dat vrijheid en democratie niet vanzelfsprekend zijn’

Wat er ook over ons bestaan te melden valt, er zijn altijd mensen die het voor anderen willen verbeteren. Van kinds af aan meegekregen, door persoonlijke ervaringen geïnspireerd geraakt, intrinsiek aanwezig? Aan het woord Boris Dittrich, advocaat, rechter, politicus, schrijver en mondiaal strijder voor LHBTIQ+ rechten.

‘Het ligt misschien een beetje voor de hand om je kinderjaren erbij te halen, maar het is in veel gevallen en ook het mijne natuurlijk wel van toepassing. In je jeugd, als je zoveel nog niet weet en kan overzien, komen dingen nu eenmaal anders binnen. Twee ervaringen; mijn vader moest uit het toenmalige Tsjecho-Slowakije vluchten voor het communistische regime en heeft hier een nieuw leven opgebouwd. Zijn moeder, mijn oma dus, moest achterblijven en werd door de overheid gestraft. Ze gaf les op een gymnasium en werd gedwongen les te gaan geven op een andere school, die uren reizen was van haar huis. Brieven werden gecensureerd. We konden elkaar niet bezoeken. Oma was en bleef ver weg. De onrechtvaardigheid daarvan en het besef dat vrijheid en democratie niet vanzelfsprekend zijn is daarmee diep in mij verankerd.

De andere ervaring zal rond 1960 geweest zijn. We speelden buiten, in Utrecht waar we woonden en er kwam een Surinaams meisje voorbij. Ik riep naar haar dat ze zwart was. Niet met een bijbedoeling, het was meer een feitelijke constatering voor me. Maar mijn zus vertelde het aan onze ouders en die spraken me er wel op aan. Ze zeiden dat dat niet de bedoeling was en dat ze misschien nu wel thuis zat te huilen omdat ik haar had nageroepen. En ze legden me uit wat discriminatie was. Dat kwam behoorlijk binnen. De schaamte die ik toen voelde, kan ik nog zo terughalen.’

Gerechtigheid

‘In mijn boeken spelen macht, wraak en geweld vaak een grote rol. Vuurgloed is geïnspireerd door Me-Too zaken en gaat over stalking, haantjesgedrag van mannen en femicide. Maar ook daar zit toch ook wel vaak een maatschappelijke boodschap in en is gerechtigheid een thema. En als ik op reis ga zoek ik toch vaak ook de mensen op die ik ken uit mijn Human Rights Watch-tijd, en dan gaat het natuurlijk ook over wat beter kan en hoe dat te bereiken is.’

Ego

‘De vraag die je kan stellen is natuurlijk, in hoeverre draag je echt wat bij? Ik geloof dat vooruitgang zich in golfbewegingen voltrekt. De bevrijding die we, ook als LHBTIQ+ beweging, op bepaalde momenten aan het eind van de vorige eeuw ervaarden, daar zijn weer krachten tegen opgestaan. Zo gaat dat en je kan daar moedeloos van worden, maar bij mij wakkert het het vuur juist aan. En als ik heel eerlijk ben, en ik denk dat dat altijd ook een rol speelt, je inspannen voor anderen, wat je doet voor het algemeen goed, levert ook veel waardering op. Een mooi verhaal in The Optimist, een dankbare ouder, een schouderklop van een collega, een positieve e-mail. Die waardering streelt ook je ego. Ik wil niet zeggen dat je alles vanuit dat eigenlijk egoïstische motief doet. Maar het is een factor. Wie is daar niet gevoelig voor?’

Tekst: Gijs de Swarte