Lieve artsen, vergeet het frame – kies voor de patiënt!

In een tijd waarin desinformatie als een nieuw fenomeen wordt gepresenteerd door politici en media, is het goed te beseffen dat deze strategie al veel langer bestaat – subtieler misschien, maar niet minder schadelijk. Eén van de krachtigste vormen van desinformatie is framing: het herdefiniëren van begrippen om ze vervolgens in te zetten tegen een vermeende vijand. Wie het frame beheerst, wint het debat – zelfs ten koste van de waarheid.

In de jaren zeventig ontstond een tegenbeweging tegen de alsmaar toenemende medicalisering van de zorg. De Softenon-affaire met wereldwijd tienduizenden kinderen met misvormde ledematen had diepe indruk gemaakt. Het vertrouwen in de farmaceutische industrie en de absolute autoriteit van de arts in witte jas begonnen te wankelen. Mensen zochten naar alternatieven: natuurlijke geneeswijzen, gezonde voeding, leefstijl, en preventie. De volkswijsheid ‘voorkomen is beter dan genezen’ kreeg nieuwe betekenis. Niet bewezen volgens de regels van het klinisch dubbelblind onderzoek, maar wél gewoon waar.

De reactie van de gevestigde orde liet niet lang op zich wachten. Gesteund door machtige farmaceutische marketingmachines en medische vakgroepen werd het frame ‘alternatieve geneeskunde is onbewezen’ stevig neergezet. De eisen om als ‘bewezen’ en dus erkend te gelden werden steeds complexer; niet alleen klinisch aantoonbaar effectief, maar ook wetenschappelijk verklaard én erkend door medisch specialistische vakgroepen. Een onneembare horde voor veel laagdrempelige, goedkope en vaak effectieve behandelvormen.

Goedbedoelende artsen en therapeuten die zich dag en nacht inzetten voor hun patiënten liepen zo ongewild een fuik in. Ze waren geen marketeers, geen lobbyisten, maar zorgverleners – en dus machteloos tegenover het steeds dominantere frame dat ‘alternatief’ synoniem maakte met ‘onbetrouwbaar’, ‘oplichterij’ of ‘onveilig’. Terwijl veel reguliere behandelingen, hoe ‘bewezen’ ook genoemd, in de praktijk zelden volledig onderzocht zijn op subgroepen, langetermijneffecten of gepersonaliseerde werking.

Doet dit af aan de baat die we ontegenzeggelijk kunnen hebben van de reguliere geneeskunde? Natuurlijk niet. Maar het maakt wel duidelijk dat het frame dat reguliere geneeskunde bewezen en dus goed is, en alternatief onbewezen en dus slecht is, niets anders is dan desinformatie.

Langzaam begint dit frame echter scheuren te vertonen. In de Verenigde Staten bieden toonaangevende ziekenhuizen inmiddels acupunctuur aan, bijvoorbeeld bij pijnbestrijding of ter verlichting van bijwerkingen van chemotherapie. Niet omdat ze ‘gezwicht’ zijn voor alternatieve lobby’s, maar omdat het werkt. Omdat patiënten er baat bij hebben. Omdat men verder kijkt dan het oude frame.

Nederland loopt hierin achter, ook al zijn sommige ziekenhuizen wel bezig met acupunctuur. De gevestigde medische vakgroepen hanteren nog altijd het curriculum van decennia geleden als toetssteen van de waarheid. De patiënt staat daardoor buitenspel. Want hoe kan een patiënt een ‘geïnformeerde keuze’ maken als in de spreekkamer de helft van de informatie ontbreekt? Toch zijn er lichtpuntjes, er zijn specialisten die wel doorverwijzen. En patiënten gaan op zoek naar informatie, kiezen steeds vaker zelf. Voor leefstijl. Voor voeding. Voor preventie.

Zonder eerlijk vergoedingssysteem is dat slechts weggelegd voor mensen met draagkracht. Politici zouden het zich mogen aantrekken dat zij met het volgen van het frame, schuilend achter de farmacie en medische vakgroepen, de meest kwetsbare patiënten benadelen. Juist het samenvoegen van de werking van de verschillende zorgsystemen leidt tot betere en betaalbare zorg.

Daarom is het tijd het frame achter ons te laten. Tijd voor een nieuwe taal. Geen ‘regulier’ of ‘alternatief’. Laten we spreken van erkende en niet-erkende zorg – en dan durven vragen wíé erkent, en met wélk belang. Laten we de patiënt centraal zetten, niet het frame. Laten we als artsen, therapeuten en burgers kiezen voor wat werkt, niet alleen voor wat na de zeef van belangengroepen is goedgekeurd. Want uiteindelijk geldt maar één maatstaf: het welzijn van de mens – en wie het frame beheerst, beheerst het debat.